AB Yapay Zeka Yasası
A. Giriş
11 Mayıs 2023 tarihinde, Avrupa Birliği Yapay Zeka Düzenleme Taslağı (Artificial Intelligence Act) Avrupa Parlamentosu’nda büyük bir çoğunluk ile kabul edilmiştir. Yapay Zekâ Düzenleme Taslağı (“Taslak Metin”) kabul edilmesi ile yapay zekâ alanında hukuki düzenleme yapılmasına dair ilk somut adım atılmıştır. Yapay zekanın hızlı teknolojik gelişimi ve ülkelerin yapay zekaya daha yoğun yatırım yaptıkları küresel bir politikanın yaygınlaşması nedeniyle Avrupa Birliği (“AB”), daha çok fırsattan yararlanmak ve yapay zekanın zorluklarını geleceğe yönelik ele almak amacıyla geniş bir plan sunmaya çalışmaktadır. (AB Yapay Zeka Yasası)
Önerilen Yapay Zeka Düzenleme Taslağı; tüketici güvenliği ve güveni, işletmeler için yasal kesinlik, esneklik ve yeniliğin desteklenmesi ile alınması gereken önlemlerin orantılılığı arasında bir denge kurmayı amaçlamaktadır.
B. Tüzük Teklifi Uyarınca Yapay Zekâ Tanımı
Yapay Zekâ Tüzük Teklifinin “Tanımlar” başlıklı m. 3(1) uyarınca yapay zekâ sisteminin tanımı yapılmıştır. Anılan maddeye göre: “yapay zekâ sistemi EK I’de belirtilen teknik ve yaklaşımlardan bir veya birden fazlasıyla geliştirilmiş ve insan tarafından tanımlanan belirli amaçlar için, içerik, tahmin, öneri şeklinde çıktılar veya insanların etkileşimde bulundukları ortamları etkileyen kararları üretebilen yazılım anlamına gelmektedir.”
EK I’de yer alan teknikler ise şunlardır:
“(a) Derin öğrenme dahil, geniş bir çeşitlilikteki metotların kullanıldığı, gözetimli, gözetimsiz ve pekiştirmeli öğrenme dâhil makine öğrenmesi yaklaşımları;
(b) Bilgi gösterimi, tümevarımlı (mantık) programlama, bilgi tabanları, çıkarsama motorları ve tümdengelimli motorlar, (sembolik) uslamlama ve uzman sistemler dâhil mantık ve bilgi temelli yaklaşımlar;
(c) İstatistiksel yaklaşımlar, Bayes tahmini, araştırma ve optimizasyon metotları”.
C. Tüzük Teklifinin Düzenlediği Konular Ve Kapsamı
Tüzük Teklifinin düzenlediği konulara Teklifin 1’inci maddesinde yer verilmiştir. Düzenleme, yapay zekâ sistemlerini piyasaya arz edenlere, sistem operatörlerine, piyasayı/pazarı izleyenlere ve gözetenlere yöneliktir.
Tüzük Teklifinin 2’nci maddesinde ise Tüzük kapsamına yer verilmiştir. Buna göre Teklifin kapsamını belirleyen önemli husus yapay zekâ sisteminin etkisinin Avrupa Birliği içerisinde gerçekleşmiş olmasıdır. Böylece yapay zekâ sistemini; kimin sağladığı, tedarik ettiği ya da kullanan kişinin bulunduğu konumdan bağımsız olarak Tüzük Teklifinin, Avrupa Birliği sınırları ötesinde de uygulama alanı bulabilmesi söz konusu olacaktır.
D. Tüzük Teklifinin Getirdiği Yasaklar Ve Cezalar
Avrupa Birliği Yapay Zekâ Tüzük Teklifinin yaptığı ayrıma göre; yapay zeka sistemleri,
(i)Kabul Edilemez Risk
(ii)Yüksek Risk
(iii)Düşük Risk
(iv)Minimal Risk,
şeklinde risk yaklaşımının esas alındığı bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.
Tüzük teklifi, tüm yapay zekâ sistemleri için Avrupa Birliği değerleri ve kişilerin temel hak ve özgürlüklerini ihlal eden her türlü uygulamayı yasaklamaktadır.
Teklifin yaptığı ayrıma göre kabul edilemez riskli yapay zekâ sistemlerinin kullanımı yasaklanmıştır. AB değerleri ile ters düşen, örneğin temel hakları ihlal eden yapay zekâ sisteminin yasaklanması öngörülmüştür.
Yüksek riskli yapay zeka sistemleri ise, sistemin doğruluğunu ve sağlamlığını temin etmek için sağlayıcılara/tedarikçilere bir kalite yönetim sistemi kurma yükümlülüğü getirmektedir. Böylece insan gözetiminde ve yalnızca özgülenen amaca uygun nitelikte veri kullanılması hedeflenmektedir.
Düşük risk içeren yapay zekâ sistemleri için karşı tarafa yapay zekâ ile etkileşime geçtiğine dair bildirim yapılması zorunluluğu öngörülmekle birlikte minimal riskli yapay zekâ sistemleri için yükümlülük öngörülmemiştir.
Tüzük Teklifi, şeffaflığa ilişkin ek yükümlülükler de getirmiştir. Buna göre akıllı yazılım kullanılmasının açıklanması, duygu tanıma ve biyometrik kategorizasyon sistemi, sentetik içerik (deep fake) kullanımı üzerine birtakım yükümlülükler öngörmüştür.
Genel Veri Koruma Tüzüğü’ne benzer şekilde Yapay Zeka Tüzük Teklifi’nde de hükümlere aykırılık durumunda; yüksek riskli yapay zekâ sisteminin kullanımının sınırlandırılması, yasaklanması veya piyasadan geri toplanması yaptırımlarının yanı sıra idari para cezaları da düzenlenmiştir.
E. Sonuç
Avrupa Parlamentosu’nda geçtiğimiz gün kabul edilen Taslak Metin, 14 Haziran’da Genel Kurul oylamasına sunulacaktır. Kabul edilen metin, yapay zekâ sistemlerine ilişkin hukuki düzenleme yapılmasına dair ilk girişim olması nedeniyle bu alanda atılmış önemli bir adımdır. AB Komisyonu, yapay zekanın endüstri ve sosyal aktiviteler bakımından pek çok yararı olacağı ve AB ekonomisine katkı sağlayacağını belirtmiştir. Bununla birlikte yapay zekanın geleceğe yönelik gelişimi ve riskleri üzerinde durmuş, öngördüğü düzenlemeler ile bu alanda yapılacak hukuki standartların belirlenmesi konusunda öncül bir hukuki regülasyon olarak anılmaya başlanmıştır.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Son Sayı’sını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Yapay Zeka Hukuku alanındaki tüm Blog yazılarımızı bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazar: Erhan KARAMUK
Kaynakça
- Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru (2022). “Avrupa Komı̇syonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklı̇fı̇’ne Genel Bı̇r Bakış”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi Yıl 13. Sayı 51.
- European Comission, Regulation Of The European Parliament And Of The Council Laying Down Harmonised Rules On Artifıcial Intelligence (Artificial Intelligence Act) And Amending Certain Union Legislative Acts. Brüksel, 2021.
- < https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/proposal-regulation-laying-down-harmonised-rules-artificial-intelligence>
- < https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/coordinated-plan-artificial-intelligence-2021-review>
Hukuk ve Bilişim Dergisi ve Blog kısmımızda,
- Bilişim Suçları
- Blockchain ve Dijital Paralar
- Yapay Zekâ ve Robot Hukuku
- Elektronik Ticaret Hukuku
- İnternet Hukuku
- Kişisel Verilerin Korunması Hukuku
- Start-Up Hukuku
- E-Spor Hukuku
- Fikri Mülkiyet Hukuku ve benzer teknoloji hukuku alanlarında yazılar okuyucularımıza sunulmaktadır.