Avrupa Parlementosu Yapay Zeka Çalışması
Avrupa Parlementosu Yapay Zeka Komitesi “Herkes için Veri ve Yapay Zeka Yönetişimi: Sürdürülebilir ve Adil Veri Yönetişimi için Modüller Çalışması
Avrupa Parlementosu Yapay Zeka Komitesi “Herkes için Veri ve Yapay Zeka Yönetişimi: Sürdürülebilir ve Adil Veri Yönetişimi için Modüller” başlıklı bir çalışma yayımlandı. Yapay Zeka özelinde olan bu çalışma AB’nin veri adaleti perspektifiyle uyumlu veri yönetişimi için politika alternatifleri belirleyip incelemektedir. Yapay Zeka çalışmalarının başta sahadaki kuvvetli aktörler için mümkün olduğu ve sosyolojik açıdan büyük ölçekli kuruluşlara bağlı olacağının altı çizilmiştir. Bununla birlikte idealize edilen veri adaleti yaklaşımının toplum yararına ve temsiline odanlanmış bir yaklaşım olduğunun altı çizilmiştir. Aynı doğrultuda söz konusu çalışmada ele alınan temel konu ise kamusal değerlerin oluşturulması ve geliştirilmesi aşamalarında olumlu bir Yapay Zeka vizyonunun nasıl teşvik edileceği hususudur. Hedeflenenin ise ancak, YZ sistemleri ve bu sistemleri besleyen veri adaleti bakış açısıyla uygulama alanı bulabileceği iddia edilmiştir. Veri adaleti perspektifinde “iyi yönetişim” için ise dört ayrı başlığa atıfta bulunulmuştur. Bunlar;
- Kamu alt yapılarının ve mallarının korunması-güçlendirilmesi
- Kapsayıcılık
- Rekabet edilebilirlik-hesap verilebilirlik
- Küresel sorumluluk
Uluslararası çapta ciddi anlamda ses getiren bu çalışma hem Avrupa Birliği veri yönetişim stratejisinin genel bir değerlendirmesini hem de Al Act (Yapay Zeka Yasası), Data Governance Act (Veri Yönetişimi Yasası) ve Data Act (Veri Yasası) için çeşitli değerlendirmelerle birlikte seçenekler sunmaktadır.
Çalışmanın genel kapsamına bakıldığında ise beş temel bulgu şeklinde üsten düşülen hususlar şöyle;
- Verinin kamu malı olarak tanımlanması
Henüz hazırlık aşamasında olan yasal çerçevenin hem kamu hem de özel hedefler adına anlamlı şeyler çıkarmanın amaçlanmakta rağmen tahkim mekanizmalarıyla birlikte kamu-özel ayrımının dengelemesinde yasama araçlarında arasında farklar olduğu tespit edilmiştir
- Veri yönetişimi için anayasal bir merceğin benimsenmesi
Hedeflenen dijital pazarların kendi içlerinde tutarlı olduğu kabul görmüşse de teknolojik açıdan ortaya zararların çıkmasının kuvvetli ihtimal olduğu ifade edilmiştir. Doğal olarak bu durum da hem verilere erişim ve veri kullanımı hem de gerektiğinde hak ve tazminat talep edilebilmesi açısından hakkaniyetin sağlanmasında problemler yaratabileceği değerlendirmeye alınmıştır. Bununla birlikte somut olaylara anayasal bir perspektif özelinde bakılmasının tutarlılık sağlamaya yardımcı olacağı savunulmuştur.
- Kolektif iradenin ve karar vermenin merkeze alınması
Çalışma spesifik olarak yapay zekanın beraberinde getirdiği zihin dünyasının sivil toplum üzerinde sömürü ve hak ihlallerine kapı arayabileceği tespit edilmiştir.
- Veri yönetişim araçları için net hedef belirlenmesi
Ortaya çıkan çalışmada verilerin hukuki statüsü belirlenmesi gibi hususlar açısından farklı araç ve metotların olduğuna dikkat çekilmiş ancak tam manasıyla hiçbirinin tek başına hedeflenene ulaştırmada yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Hukukun da kapsayıcılık yönü ön plana çıkartılarak sentezlenmiş ve net hedeflerin belirlenmesi gerekliliğinin üstünde durulmuştur.
- Gözetim ve yaptırımın demokratikleştirilmesi
Yapay zeka teknolojilerinin her geçen gün kamusal alanda daha çeşitli yerlerde kullanıldığı belirtilmiş ve bu süreçte halkın/vatandaşın temsiliyeti açısından menfaat dengesinin gözetilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca çalışmada bireylerin anayasa ve kanunlarda güvenceye alınmış hak ve ödevlerinin korunabilmesi için demokratik hesap verilebilirliğin şeffaflığı üzerinde de durulmuştur.
Bahsi geçen çalışmanın ulusal ve uluslararası mevzuatlar nezdinde değerlendirildiğinde katkı sağladığı ifade edilse de bilişim hukuku anlamında güncel gelişmelerden uzak ve alternatif çözüm yollarının bahsi geçmemesi açısından eleştirilmiştir.
Yapay Zeka ve Robot Hukuku alanındaki tüm yazılarımız için bağlantıya tıklayınız.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayı‘sına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.