Dijital Dünyanın Getirdikleri: Düğünde Takılan Kripto Paralar
Düğünde Takılan Kripto Paralar
Tahmin edileceği üzere dijitalleşen dünya ile yeni alışkanlıklar günlük yaşantımızın her noktasına nüfuz etmektedir. Öyle ki yakın geçmişte bir düğün merasiminde evlenecek çifte hediye olarak kripto para gönderildiği veya daha doğrusu takıldığı göz önünde bulundurulduğunda kripto paralar nezdinde medeni hukukun da bu değişiminden etkilendiğini ve etkileneceğini söylemek mümkündür. Günümüzde, aktif olarak mirasa konu sosyal medya hesapları, kripto para cüzdanları ve elektronik depolama sistemleri tartışılırken bunun bir adım öncesinde düğün merasiminde çiftlere hediye edilen dijital varlıkların akıbeti merak uyandırmaktadır. İlgili yazı kapsamında kısaca kripto paraların niteliğine, düğün merasiminde takılan takıların içtihatlar nezdinde kime ait olduğuna ve son olarak da ülkemizde bir ilk olarak kayıtlara geçmiş düğünde kripto para takılması halinde kripto varlığın akıbetine ve kime ait olduğuna ilişkin kısa bir değerlendirmeye yer verilecektir.(düğünde takılan kripto paralar)
1. Kripto Para Hukuken Hangi Konumdadır?
Kripto paralar(varlıklar) kısaca blokzinciri sistemi üzerinden sanal bir şekilde herhangi bir merkezi otoriteye bağlı kalmadan, tarafların birbirlerine transfer yapmalarına imkân sağlayan tamamıyla dijital ve şifrelenmiş sanal birimlerdir. Diğer bir anlatımla blokzinciri sisteminde aracı bir kişi veya kurum bulunmadan tarafların değiş tokuşuna imkân sağlayan, sistemdeki tüm kullanıcılar tarafından takip edilebilen, kullanıcıların kimliklerini paylaşmak zorunda olmadığı bir platformda ödeme yahut değişim aracı olarak kullanılan şifrelenmiş kendisine değer atfedilen dijital bir veridir. Bu noktada kripto paralar dolar veya Euro gibi yasal tedavülü olan paralardan değildir.
Aslında kripto paraların fiziki bir karşılığı da bulunmamaktadır, bir tür yazılım mahiyetindedirler. Blokzinciri nezdinde oluşan cismani olmayan birimlerdir. Bu sebeple kripto paralar merkezi ödeme araçlarından farklı olarak maddesel bir varlığı olmayan değişim araçlarıdır. Nitekim Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’in 3.maddesinde de kripto varlıkların birer gayri maddi varlık olduğu belirtilmiştir. Diğer gayri maddi varlıklardan farklı olarak kripto varlıklar kopyalanamaz, bu durumda kendilerine eşsiz (benzeri olmayan) bir özellik katmaktadırlar. Bilgili ve Cengil’e [1] göre Türk Medeni Kanunu (‘‘TMK’’) m.762 uyarınca kripto paraların ekonomik işlevi ele alındığında ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçlerin taşınır mülkiyeti kapsamında değerlendirilmesinden; gayri maddi varlıkların da satış sözleşmesi gibi hukuki işlemlere konu olabilmesinden hareketle kripto paralar eşya olarak nitelendirilmelidir.
Özdemir’e [2] göre kripto paralar cismanilik unsurunu taşımadığından eşya olarak ele alınamasa da ticari hayattaki yerleri dolayısıyla ve yatırım aracı olarak kullanılmalarından hareketle, kripto paralara eşyaya ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi söz konusudur. Serozan’ın [3] eşya kavramının değişmez, mutlak ve apriori bir kavram olmadığı; ekonomik, sosyal ve hukuki değer yargıları kapsamında biçimlenebilen, göreceli, işlevsel ve değişken bir kavram olduğu görüşünden ve Antalya’nın [4] eşyanın fonksiyonel bir kavram olup statik değil, dinamik bir özelliği taşıyan zamana ve ihtiyaçlara göre değişken olduğu görüşünden hareketle doktrinde kripto paranın cismanilik unsurunu taşımadığı için eşya olarak nitelendirilemeyecekse de kanun koyucunun kripto paraya bir eşya niteliği kazandıracak düzenleme yapmasının toplumsal ihtiyaçlardan ötürü bir gereklilik olduğunu savunan bir eğilim bulunmaktadır.[5] Diğer yandan korumanın ve güvenliğin sağlanması için TMK m.762 hükmünden hareketle taşınır eşya hükümlerinin kıyasen uygulanması da tartışılmaktadır. Bu noktada şimdilik mevzuat uyarınca gayri maddi bir varlık olarak öngörülen kripto paraların gelecekte akıbetinin farklılaşması olasıdır. Nitekim bir düğün merasiminde, evlenecek çifte hediye edilecek kadar günlük yaşantımıza nüfuz ettiği aşikardır.
2. Düğünde Takılanlar Kime Aittir?
Düğünde takılan kripto para bahsine geçmeden önce ilgili mevzuatta ve içtihatlarda düğünde takılanlara yönelik düzenleme ve görüşlere kısaca değinmek somut durumun hukuki düzleme oturtulmasına yardımcı olacaktır. İlke olarak TMK nezdinde ve sair mevzuatta düğün sırasında takılan takı veya parasal değeri olan eşyanın aidiyeti konusunda bir hüküm bulunmamaktadır. Bu sebeple genel itibari ile örf ve âdet hukukunun uygulandığını söylemek mümkündür. Bu noktada son yıllarda Yargıtay’ın düğünde hediye edilen eşyaların mahiyetine ilişkin değerlendirmeleri yol gösterici olacaktır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/1040 Esas ve 2020/240 Karar sayılı, 04.03.2020 tarihli kararında; ‘‘Kural olarak düğün sırasında takılan ziynet eşyaları, para kim tarafından takılırsa takılsın, aksine bir anlaşma bulunmadıkça kadına bağışlanmış sayılır ve artık onun kişisel malı niteliğini kazanır.’’ biçiminde bir kurala yer vererek aksi yönde bir örf adet kuralı bulunmadıkça düğün sırasında takılan ziynet eşyaları ile paranın kime takılırsa takılsın kadına bağışlanmış sayılacağına hükmetmiştir. Aynı karar nezdinde Kurul ziynet eşyasının da tanımını yapmıştır: ‘‘Ziynet eşyasını evlilik münasebetiyle gelin ve damada verilen hediyeler olarak tanımlamak mümkündür. Bu bağlamda, bilezik, altın kelepçe, kolye, gerdanlık, takı seti, bileklik, saat, küpe ve yüzük gibi takılar, ziynet eşyası olarak kabul edilmektedir (Sağıroğlu, M.Ş.: Ziynet Davaları, İstanbul 2013, s.3). Kadına özgü ziynet eşyaları; eşler arasında aksine bir anlaşma veya bu konuda yerel bir âdet bulunmadıkça evlilik sırasında kim tarafından hangi eşe takılmış olursa olsun kadın eşe bağışlanmış sayılır ve artık onun kişisel malı niteliğini kazanır.’’ Düğünde hediye olarak kabul edilen eşyaların mahiyetini bilmek ve kripto varlıkların akıbetini saptayabilmek adına ilgili tanım bir fikir vermektedir. Ziynet eşyası asıl olarak geniş anlamıyla evlilik sebebiyle verilen hediyeler olarak tanımlanmış, sonrasında takı benzeri eşyalarla örneklendirilmiştir. Kısaca kadına özgü olan ziynet eşyalarının tamamı kadına bağışlanmış sayılacak olup erkeğe takılan takılar da pek çok durumda kadının kişisel malı sayılacaktır. Buna karşın erkeğe takılan ve erkeğe ait olduğu açıkça anlaşılan ziynet eşyaları (saat, bileklik vb.) erkeğin kişisel malı sayılabilecektir. Nihayet Yargıtay’ın genel itibariyle düğünde hediye edilen takıların ve paraların kadına ait olacağına ilişkin bir eğilimi bulunmaktadır.
Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun başka bir kararında [6] ise; ‘‘Yaşam deneyi kuralları sonucu oluşan fiili karineyle; ziynet eşyaları; eşler arasında aksine bir anlaşma veya bu konuda yerel bir adet bulunmadıkça evlilik sırasında kim tarafından hangi eşe takılmış olursa olsun kadın eşe bağışlanmış sayılır ve artık onun kişisel malı niteliğini kazanır. Nitekim Hukuk Genel Kurulunun 05.05.2004 tarihli ve 2004/4-249 E., 2004/247 K.; 04.03.2020 tarihli ve 2017/3-1040 E., 2020/240 K.; 04.11.2020 tarihli ve 2017/3-1512 E., 2020/835 K.; sayılı kararlarında da aynı ilke benimsenmiştir.’’ denilerek kime takıldığından bağımsız ziynet eşyalarının kadına bağışlandığına hükmedilmiştir. Aksine bir anlaşma veya yerel adet bulunmadıkça düğünde takılan takı ve paralar kadının kişisel malı sayılacak fakat erkeğe özgü ziynet eşyaları erkeğin kişisel malı olarak kabul edilecektir. Yargıtay’ın yakın tarihli kararlarında düğünde takılanlar nezdindeki görüşü genel itibariyle bahse konu eşyaların kadına bağışlanmış sayılacağı yönündedir.
3. Türkiye’de Bir İlk: Damada Kripto Para Takıldı!
Geçtiğimiz yıllarda pek çok haber kaynağında tanıdık bir manşeti görmüştük: ‘‘Türkiye’de Bir İlk: Damada Kripto Para Takıldı!’’ Gerçekten de yakın geçmişte kredi kartı ile ödeme yapma ve mobil bankacılık hizmetlerine alışma noktasında ilerlemekteyken merkezi otoriteden bağımsız sanal birimlerin, bir Bitcoin’in, damada düğünde hediye olarak takıldığı haberi ile karşılaşıyoruz. Her geçen yıl dijitalleşme ve gelişim uhdesinde daha yüksek bir ivmeyle ilerliyoruz; bu durum da bu ilerlemenin topluma ve günlük yaşantıya yansımasının güzel bir örneğini teşkil ediyor.
2017 yılında düğünde damada takı olarak Bitcoin [7], 2021 yılında düğünde gelin ve damada 15 bin adet kripto para takıldığına [8] ve yine aynı yıl içerisinde Hatay’da bir düğünde gelin ve damada kripto para takıldığına dair haberlere rastlanmaktadır.[9] Haberlere konu düğünlerde içinde belli miktarlarda Bitcoin bulunan ve şifreleri karekod formatında bastırılan hesap cüzdanlarının çiftlere takıldığı görülmektedir.[10] Cüzdanın şifresi karekoduyla birlikte bir kağıda bastırılarak takılmakta ve karekod yöntemiyle bir kağıda basılan Bitcoin hesap cüzdanını, hediye edilen kişi cep telefonunun kamerasından okutarak kendi hesabına aktarabilmektedir. Görüldüğü üzere kripto paralar toplum nezdinde düğünlerde çiftlere hediye edilecek kadar alışılmış bir konuma yaklaşmaktadır.
Bu noktada düğünde takılan kripto paranın akıbeti ele alınacak olursa; ilk olarak düğünde takılan kripto paranın bir takı mı yoksa bir para (takı parası) mı olarak kabul edileceği tartışılmalıdır. Kripto paralar hukuken birer gayri maddi varlık olarak tanımlanmıştır, onlara bir eşya sıfatı atfedilmemiştir. Fakat kripto paraların ticari hayattaki ve günlük yaşantıdaki yeri dolayısıyla eşya gibi işlem görebilmelerine ilişkin görüşler mevcuttur. Diğer yandan kripto paraların merkezi bir otorite tarafından yasal tedavülü bulunmadığından hukuken para olarak da kabul edilmeleri mümkün değildir. Düğünde hediye edilen ‘‘takılan’’ kripto paralar için somut duruma uygun bir yorum geliştirmek gerekecektir. Takı Türk Dil Kurumu tarafından ‘‘Çoğunlukla evlenen veya nişanlanan birine armağan olarak verilen küpe, bilezik, yüzük, zincir gibi şeylerin tümü ve kadınların ziynet eşyası’’ olarak tanımlanmaktadır. Ziynet eşyası ise altın gümüş gibi değerli madenlerden yapılmış takı olarak kullanılan süs eşyaları olarak anılmaktadır. Her halükârda kripto paraların bir takı veya ziynet eşyası olarak sayılması mahiyeti gereği pek mümkün gözükmemektedir. Zira bir süs eşyası olarak kullanılma amacı bulunmamakta ve değerli madenlerden de oluşturulmadığı görülmektedir. Bu noktada düğünde hediye edilen kripto paraların takı parası/para olarak değerlendirilmesi daha doğru olacaktır. Kripto paraların ekonomik bir değeri bulunmakta fakat cismanilik unsurları bulunmamaktadır. Sahip olduğu ekonomik değer, ticari hayattaki rolü ve yakın geçmişteki kullanım alanı da dikkate alındığında çiftlere takılan paralarla benzer bir hukuki statüye tabi kılınmaları hayatın olağan akışına uygun bir tablo çizmektedir. Paralarla benzer bir statü atfedildiğinde takılan kripto paranın kimin kişisel malı olduğu sorusu akla gelmektedir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun en son içtihatlarına göre erkeğe özgü olmayan tüm takılar ve paralar kime takılırsa takılsın kadının kişisel malı sayılacağından; aksine bir anlaşma olmadıkça veya örf ve âdet kuralı bulunmadığı taktirde düğünlerde takılan ve takılacak olan kripto paralar kadının kişisel malı sayılabilecektir.[11] Somut olaylar özelinde kripto paranın damadın kişisel malı olacağına ilişkin bir anlaşma varsa kripto para damadın kişisel malı olarak kabul edilebilecektir. Bir olasılıkta kripto para borsalarını takip eden bir kripto para yatırımcısı olan damadın hesabına aktarılan sanal birimin veya hesabına aktarılmak üzerine takılan karekodda bulunan değerin damadın kişisel malı sayılabileceğine yönelik bir yorum getirmek mümkün olabilecektir. Diğer yandan kripto paralara ilişkin yerleşik bir örf veya adet kuralı bulunmadığından bu doğrultuda herhangi bir kuralın varlığına yönelik bir yorumda bulunmak isabetli olmayacaktır, zira kripto varlıkların düğünlerde takılması görece yeni bir uygulamadır. Aksine bir kural, anlaşma veya somut olayın şartlarında damadın ticari faaliyetlerine özgülendiği açıkça anlaşılabilen bir hal bulunmuyorsa kime hediye edildiğine bakılmaksızın düğünde takılan kripto para kadının kişisel malı olarak kabul edilecektir.
4. Sonuç
Kripto paraların günlük yaşantıda kullanımının yaygınlaşması ile pek çok soru akla gelmekte ve bahse konu soruların hem hukuki hem ekonomik hem de sosyolojik perspektiflerden incelenerek cevaplandırılması gerekmektedir. Yazımızda düğünlerde takılan kripto paraların hukuki niteliği ekonomik ve sosyolojik boyutu da ele alınarak saptanmaya çalışılmış ve bu doğrultuda okuyucunun da fikir yürütebilmesi adına bilgiler verilmiştir. Bahse konu haberlerden birinde bir aile yakını verdiği röportajda ‘‘Belki de geleceğin olayını yapıyoruz şu anda, kripto paralar ile gelinle damada takılar takıyoruz. Artık her şey dijitalleşiyor. Düğünlerde bile takılar bu şekilde yapılabiliyor.’’ şeklinde bir ifade kullanmıştı. Gerçekten de artık her şey dijitalleşiyor ve günümüz ile gelecek arasında köprü kurmak daha kolay bir hal alıyor. Kim bilir ilerleyen yıllarda tahmin edemediğimiz neler göreceğiz! Sanıyorum ki tek bir hususta mutabık kalınabilir: Toplum geliştikçe ve yeniliklere kucak açtıkça hukuk da toplum gibi canlı bir varlık olarak değişim sisteminde çarkın en önemli dişlilerinden biri olacaktır.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayı’sını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Kaynakça
- ANTALYA O. Gökhan, Eşya Hukuku, Giriş – Temel Kavramlar – Genel İlkeler, Cilt: 1, İstanbul, 2017, s.15-16
- BİLGİLİ Fatih, CENGİL M.Fatih, “Bitcoin Özelinde Kripto Paraların Eşya Niteliği Sorunu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 3
- BİLGİLİ Fatih, CENGİL M.Fatih, Blockchain ve Kripto Para Hukuku, Dora Yayınları Güncellenmiş 2.Baskı, 2022, s.380
- ÖZDEMİR Gençer, “Kripto Paraların Eşya Niteliği”, Süleyman Demirel Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2021
- SEROZAN Rona, Eşya Hukuku I, Filiz Kitabevi, 2014
- UÇMAK Ömer Batuhan, ‘‘Kripto Paralar Yabancı Para Olabilir Mi?’’, Hukuk ve Bilişim Dergisi, 2022, https://hukukvebilisim.org/kripto-paralar-yabanci-para-olabilir-mi/
- https://koinbulteni.com/dugunde-damada-taki-olarak-bitcoin-takildi-2725.html
- https://www.ntv.com.tr/turkiye/dugunde-gelin-ve-damada-15-bin-adet-kripto-para-takildi,mzQWkJXAhUy06S03Mfqotg
- https://www.yenimesaj.com.tr/dugunde-gelin-ve-damada-kripto-para-takildi-V133700.htm
- https://onedio.com/haber/coin-bizim-kiz-bizim-diyarbakir-da-bir-dugunde-damada-bitcoin-takildi-997374
[1] BİLGİLİ Fatih, CENGİL M.Fatih, “Bitcoin Özelinde Kripto Paraların Eşya Niteliği Sorunu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 3
[2] ÖZDEMİR Gençer, “Kripto Paraların Eşya Niteliği”, Süleyman Demirel Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2021 s.301
[3] SEROZAN Rona, Eşya Hukuku I, Filiz Kitabevi, 2014
[4] ANTALYA O. Gökhan, Eşya Hukuku, Giriş – Temel Kavramlar – Genel İlkeler, Cilt: 1, İstanbul, 2017, s.15-16
[5] ÖZDEMİR Gençer, s.304
[6] Yargıtay HGK, 2017/2715 E., 2021/360 K., 30.03.2021 T.
[7] https://koinbulteni.com/dugunde-damada-taki-olarak-bitcoin-takildi-2725.html
[8] https://www.ntv.com.tr/turkiye/dugunde-gelin-ve-damada-15-bin-adet-kripto-para-takildi,mzQWkJXAhUy06S03Mfqotg
[9] https://www.yenimesaj.com.tr/dugunde-gelin-ve-damada-kripto-para-takildi-V133700.htm
[10] https://onedio.com/haber/coin-bizim-kiz-bizim-diyarbakir-da-bir-dugunde-damada-bitcoin-takildi-997374
[11] BİLGİLİ Fatih, CENGİL M.Fatih, Blockchain ve Kripto Para Hukuku, Dora Yayınları Güncellenmiş 2.Baskı, 2022, s.380
Hukuk ve dijital gelişimin kesiştiği noktaları inceleyip bunlar hakkında bulgularını paylaşmaktan keyif alan bir yazar, avukatım.