Elektronik Fatura
Fatura çeşitlerinden sayabileceğimiz elektronik fatura; veri formatı ve standardı GİB’ca (Gelir İdaresi Başkanlığı) belirlenen, Vergi Usul Kanunu gereği faturada yer alması gereken bilgiler içinde yer aldığı, satıcı ve alıcı arasındaki iletiminin merkezi platform (GİB) üzerinden gerçekleştirildiği elektronik bir belgedir.[1]
E-fatura; dünyada meydana gelen elektronik gelişmeler neticesinde, ihtiyaçlarla doğrudan ilgili olarak kağıt faturanın, günümüze evrilmiş halidir. Bireysel hayatımızla teknolojinin bütünleşmesiyle fatura gibi ticari hayatın en çok kullanılan belgesinin bu değişime kayıtsız kalmayarak, toplumun genel yapısının ve kamu hizmetlerinin internet ağına entegre olmasıyla kağıt faturada günümüze uyum sağlamıştır.
Hukukumuzda Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca verilen yetkiyle Gelir İdaresi tarafından çeşitli düzenlemeler yapılmıştır.
509 No’lu Tebliğe göre “e-Fatura, Kanunun mükerrer 242. maddesinin 2. fıkrasında yer alan hükmün Bakanlığa verdiği yetkiye dayanarak; düzenlenmesi, verilmesi, müşteri tarafından istenmesi ve alınması zorunlu olan faturanın, kâğıt belge yerine elektronik ortamda elektronik belge olarak düzenlenmesi, muhatabına iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine imkan veren uygulamadır.
Bu Tebliğde düzenlenen elektronik fatura belgesi, yeni belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki “Fatura” ile aynı hukuki niteliğe sahiptir.
e-Fatura uygulamasına kayıtlı mükelleflerin, bu Tebliğin “V.7.” ve “8” numaralı bölümlerinde belirtilmiş istisnai durumlar dışında, birbirlerine sattıkları mallar ve ifasını ettikleri hizmetler için düzenledikleri faturaları elektronik Fatura olarak göndermeleri ve almaları zorunludur. Elektronik Fatura uygulamasına kayıtlı olanlar, uygulamaya kayıtlı olmayanlara yaptıkları mal teslimi ve hizmet ifası için genel hükümler çerçevesinde kağıt ortamındaki fatura (e-Arşiv’e dahil olanlar/dahil olma zorunluluğu getirilenler de uygulamaya dahil oldukları/zorunluluklarının başladığı tarihten sonra e-Arşiv Fatura) düzenlemek zorundadırlar. e-Fatura sistemine Dahil Olma elektronik Fatura uygulaması bu Tebliğin “IV.1.4.” numaralı bölümünde belirtilen mükellefler haricindeki mükellefler için zorunlu bir uygulama olmayıp, uygulamaya dahil olmak isteyenlerin;
- a) Bu Tebliğde açıklanan usul ve esaslara uygun olarak, elektronik fatura düzenleyebilme ve iletebilme konusunda gerekli hazırlıklarını tamamlamış olması,
- b) Bu Tebliğin “V.1.” numaralı bölümündeki uygulamadan yararlanma yöntemleri ve başvuru esaslarına uygun şekilde elektronik fatura uygulamasına dahil olmak için gerekli başvuruyu yapması gerekmektedir.
E-Fatura Sahteciliği
E-fatura hakkında değinilmesi gereken bir konu ise e-faturada sahteciliktir.
Bu konuda yayımlanan bir yazıda global olarak e-fatura da yaşanan sahtecilik vakıalarından bahsedilmiştir.“BBC tarafından geçen dönem yayımlanan bir raporda elektronik faturadaki sahtecilik durumları ele alınmış olup bunlardan biri sahteci tarafından tedarikçi firma adına gönderilen ve görüntü, format ve içerik konusunda ayrışımın zor olduğu örneği üzerinde durulmuştur.
Diğer taraftan Birleşmiş Krallık Finansal Sahtecilik Aksiyon Planında (Financial Fraud Action UK) ise son zamanlarda artan bir trend olan e-fatura içine gömülen zararlı kodlardan bahsedilmiştir. Bu kodlar sayesinde finansal bilgiler loglanarak, sermaye aktarımında (para çalınmasında) kullanılmaktadır. 2015 yılı sonunda yayımlanan raporda firmaların bu konuda kayda değer kayıpları olduğu belirtilmiştir. Örnek olarak Norfolk menşeili bir firma sadece bu yöntemle 350.000 £ dolandırılmıştır.
Bunlara benzer hikayeler firmaların süreçlerini dijital ortama taşımalarında olumsuz yönde etkili olmaktadır. Güvenliği tam anlamı ile sağlanmayan ve denetlenemeyen dijital belgelerin firma üzerinde zararlı etkileri olacaktır. Kağıt faturayı zarfa koyup özel posta ile gönderdiğinizde iki gün içerisinde iletilmesini garanti edilmektedir. Bir hafta sonra tahsilat için aradığınızda ise alıcı faturanın ulaşmadığını ve ödeme yapmayacağını iletmektedir. Yeminli Mali Müşavirler Derneği (The Association of Chartered Certified Accountants (ACCA)) 30 milyar pound geç ödemenin bu sebeple olduğunu belirtilmektedir.
E-Fatura Sisteminin Takibi
E-fatura da faturanın karşı tarafa iletildiği ucuz maliyetlerle kanıtları ile takip edebilebilmektedir. Tabi ki finansal veriyi ve kayıp faturaların saran güvenlik sorunları da olacaktır. Fatura ve üzerindeki hesap numarası, adres ve işlem bilgilerinin çalınıp kullanılarak gerçekleştirilen sahtecilik vaka sayısı Ulusal İstatistik Ofisi (Office for National Statistics (ONS)) verilerine göre yılda 310 binden fazladır. E-fatura ise fatura bilgilerinin yetkiler dahilinde muhattapları tarafından görüntülenmesini garantileyici koruma da sunmaktadır. Buna ek olarak e-fatura üzerindeki tüm işlemler izlenebilmektedir
E-fatura ise fatura bilgilerinin yetkiler dahilinde muhattapları tarafından görüntülenmesini garantileyici koruma da sunmaktadır. Buna ek olarak e-fatura üzerindeki tüm işlemler izlenebilmektedir.” [2]
Yazar: Nevin İrem Gürbüzer Görmez
Yazarın tüm Blog yazılarını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Yazarın “Faturanın İspat Gücü” isimli kitabına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
[1] DOĞAN, Uğur: 900 Soruda E-Fatura, E-Arşiv Fatura ve E-defter, 4. Bası, Ankara 2017, s 73
2 Kaynak: Elesha Bentley, “e-Invoice fraud is on the rise, should we return to paper?” yazısından http://vergiteknolojileri.com.tr/e-fatura-sahtecilikleri-artista-kagit-faturaya-donmeli-miyiz/ (09.12.2018 tarihinde erişildi)
* GÜRBÜZER G., Nevin İrem : Yargıtay Kararları Işığında Faturanın İspat Açısından İncelenmesi, 2.Bası, Ankara 2021 syf. 62