Bu makalemizde E-spor Hukuku ve Sporcu Sözleşmeleri konusunu inceleyeceğiz.

E-spor Hukuku’nda Sporcu Sözleşmeleri Sorunu

Son yıllarda e-spor sektörünün hızla gelişiminin yanı sıra kendisinin yüksek hızda olmasıyla birlikte hukuki açıdan yavaş gelişmesinin trajik sonucu olarak bu durum bazı hukuki sorunları peşinden getirmiştir. E-spor sektöründeki bu gelişim yavaşlığı sadece Türkiye’de değil küresel anlamda da sorun teşkil etmektedir.

Özellikle 2020’deki COVID-19 salgınının bir sonucu olarak, birçok kişi evde kilitli kaldığı uzun süre boyunca video oyununa bir eğlence biçimi olarak yöneldi. Haziran 2020’de küresel bir anket, Latin Amerika’dan katılımcılar salgın sırasında video oyunları
oynayarak geçirdikleri sürenin % 52 oranında arttığını belirtti.[1] Aynı zamanda canlı sosyal medya platformu olan Twitch uygulamasında yayınlanan e-spor liglerinin izlenmesinde de artış yaşanmıştır.[2] Bu artış da e-spor hukukunun bilişim hukuku ve teknoloji hukuku açısından önemini göstermektedir. ( E-spor hukuku, bilişim hukuku, bilişim suçları )

E-spor Hukuku

Global anlamda yerini keskin bir şekilde belirleyen e-spor, bu alana talebin artması sebebiyle ortaya çıkan hukuki ihtiyaçlar da artmaktadır. Bahsedilen sektörün muhatapları birçok hak kaybına uğrayarak aslında e-spor sektörünün itibarını zedeleyici durumlarla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle sporcu sözleşmeleri konusunda şirketlerin, sözleşmenin asli amacına ve hukukumuzda “Borçlar Kanunu 1. maddesine göre sözleşme iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanı ile oluşan hukuki muameledir.” tanımına ters olan tek yönlü yaklaşımları profesyonel e-spor oyuncuları üstündeki baskıyı arttırmaktadır.

Öncelikle sporu tanımlamak gerekirse spor, konulan kurallara göre, bireysel veya ekip halinde içinde rekabeti barındırıp müsabakalar düzenleyerek yapılan fiziksel etkinliklerdir. Sporcular ise, bundan ekonomik bir gelir sağlayan veya sağlamayan kişiler olsa da, günümüzde sporcu denildiğinde akla ekonomik gelir elde edip spor ile geçinen birey akla gelmektedir. (İSTİKBAL, 2020) (

bilişim suçları, bilişim hukuku, internet hukuku )
E-spor ise, şirketler tarafından organize edilerek içinde rekabeti de barındıran video oyunlarıdır. Bu video oyunları zamanla evrilerek birçok çeşitlilik göstermiştir. Takım odaklı çok oyunculu çevrimiçi savaş arenalarından (MOBA’lar), tek oyunculu birinci şahıs nişancılara kadar aynı zamanda savaş krallıklarında hayatta kalma ve fiziksel sporların sanal ortama dönüştürülmüş haline gibi birçok şekle bürünmüştür. (PARRA, 2020)

Konumuzun asli konusu olan lisanslı e-sporcular, genellikle turnuva hasılatlarından ödenen ehemmiyetli ikramiyelerle, turnuvaya katılım için kaynak ve fırsatları sağlayan organizasyonların bir parçasıdır. (HOPPE, 2020) Sporcu kontratı ise, sporcunun sözleşme yaptığı kulubü adına spor yapmayı vaat etmesi bununla birlikte sporcunun efor ve zamanını verme borcu altına girmesidir. Böylelikle spor kulübünün de sporcuya kararlaştırılan ücreti ödeme borcunu üstlenmesidir. (ASLAN, 2014) ( bilişim suçları, bilişim hukuku, internet hukuku )

Günümüzde artık yeni sektör haline gelen e-spor turnuvaları için kulüp ve e-sporcular arasında imzalanan sözleşmenin de önemi artmaktadır. Turnuvalara katılacak olan e-spor oyuncuları ile ne şekilde bir sözleşme yapılması gerektiği günümüzde henüz oturmamıştır. Ancak sözleşme yapma zorunluluğundan dolayı e-sporcular açısından öteki spor dallarının aksine matbu bir sözleşme bulunmamaktadır.

Bu sebeple Türkiye E-spor Federasyonunda da e-sporun temellerini tertip eden bir direktif de şu an için bulunmamaktadır. (DOĞU, 2020) Sadece lisans, vize ve transfer sözleşmesinin esaslarını belirleyen bir talimat bulunmaktadır. Ülkemizde yalnızca Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatı’nda belirtilen taraflara karşılıklı hak ve borç yükleyen iradi futbolcu sözleşmesi tanımlanmıştır. (İSTİKBAL, 2020)

E-spor Sözleşmelerinde Dikkate Alınması Gereken Unsurlar

Bilindiği üzere e-spor sektöründe en önemli kaygılardan biri olan oyuncular ve kulüpler arasında imzalanan sözleşmede oyuncuların müzakere etme şansının düşük olması ve belirtilen haksız şartları kabul etme zorunda kalmalarıdır. Sözleşmenin balanssızlığı ile aynı zamanda sözleşmeye taraf olan oyuncuların genellikle genç oluşu ve yasalara hâkim olmayışı yok sayamayacağımız hak kaybına sebebiyet verebilir.

Oyuncular zamanla kendilerini geliştirerek belli hayran kitlelerine ulaştıkları durumlarda bile hala az kazanç ve ciro payıyla uzun bir süre aynı sözleşmeyle bağlı kaldıkları görülmektedir. (HOPPE, 2020) Bu hususlardan dolayı dengesiz ve sınırlayıcı sözleşmelerde, sözleşmenin e-sporcu ve kulüpler için önemlilik arz eden kısımları için özellikle düzenleme yapılabilir.
Sözleşmede dikkate alınacak unsurları şöyle tasnif edebiliriz;

Münhasırlık:

Oyuncu, kulüple mi yoksa kontratın bazı kısımlarıyla mı bağlı kalacak? Başka bir deyişle oyuncu başka bir organizasyon için oynayamaz veya münhasır olmayan bir esasta mı kontrat yapılacak şeklindeki sorulara göre bir belirleme yapılmalıdır. (PAGET)

Yükümlülükler:

Taraflar arasında sağlanan sözleşmenin içeriğinin ne olduğu açıkça belirtilmelidir. Yükümlülüğün ne olduğu, nasıl ve hangi zaman diliminde yerine getirileceği şeklinde belirleme yapılıp bununla birlikte kulüplerin misyonuna uyacak kuralların daha detaylı şekilde belirtilmesi gerekmektedir. (PAGET) E-spor oyuncusunun katılması zorunlu olduğu turnuvalar dışında kalan tanıtım organizasyonlarıyla ilgili yükümlülükleri, sosyal medya hesaplarından yapacakları paylaşımlar veyahut internet üzerinden yayın yapılması, kamuoyuna verilen röportajlar vb. kulübün marka imajını etkileyen faaliyetler konusunda sözleşmede buna yönelik maddelerin açık bir biçimde belirtilmesi uygun olacaktır. (İnovasyon ve Fintech Departmanı, 2020)

Ödeme:

Oyuncuya ne şekilde bir ödeme yapılacağı, oyuncunun ikramiye ve diğer ücrete yönelik hakları belirlenmelidir. Takım tarafından karşılanan aylık ücreti varsa ve diğer tüm giderler kontratta kesin olarak belirtilerek kulüplerin, oyuncular ve antrenörler için konaklama ve seyahat gibi müsabakayla alakalı tüm giderler için yapılacak ödeme tanımlanır. Bununla beraber, oyuncunun yüksek performansına bağlı olarak alakalı primler de dâhil edilebilir. (Ikigai Law, 2020)

Yapılan e-spor sözleşmelerinde ödeme konusunda “temel garanti ücret” , “performans bonusları”, “turnuva bonusları” başlıkları ön plana çıkmaktadır. Temel garanti fiyat, kontratın imza safhasında tarafların ekonomik iş birliği açısından gerek oyuncu gerekse takım için öngörülebilirliği açısından önemlilik arz etmektedir. Bu sebepten dolayı ödeme miktarı, ödenecek para birimi, ödeme zamanı ve yeri, ödeme şekli vb. koşulların belirlenmesi önemlidir. (İnovasyon ve Fintech Departmanı, 2020)

Çalışma Saatleri:

Geleneksel sporlara göre daha dinamik yapıya sahip olan e-spor, bu özelliğine uygun şekilde çalışma saatleri ve antrenmanları da esnek bir yapı gösterecektir. Profesyonel e-sporcuların takımla olan ilişkisi İş Kanunu kapsamında olmasa da oyuncuların insani çalışma şartlarında ve insan haklarına uygun şekilde çalışmasına olanak sağlanmalıdır. (İnovasyon ve Fintech Departmanı, 2020)

Fikri Mülkiyet:

Bir oyuncunun takıma görüntüsünü kullanma hakkı vermesi beklenmesinden dolayı oyuncunun adı, görünümü, sesi, oyun adı, oyun içi avatarı gibi imajını etkileyen hususlar konusunda düzenlemelerin yapılması gerekir. Bunların yanında oyuncunun görüntüsünü kullanma hakkının ihlali durumunda oyuncu açısından ek tazminat da düzenlenebilir. (Ikigai Law, 2020)
Aynı zamanda IP’nin ele alınması e-spor kontratlarında özellikle ehemmiyetlidir. IP’nin sahibi kim, nasıl kullanılabileceği, nerede kullanılabileceği veya ne zaman kullanılabileceği mevzusunda rastgele bir kısıtlama var olup olmadığı kısımların da ele alınması gerekir. (PAGET)

Fesih ve Ceza Şartları:

Anlaşmada, kontratın ne kadar süreceği ve erken tamamlanıp veya feshedilirse bunun ne şekilde olacağı konusu da düzenlenmeli. Eğer erken tamamlanabilirse, bu hakkı tetikleyen koşulların neler olabileceği belirtilmelidir. (PAGET) Aynı şekilde sözleşme erken feshedilirse bu feshin koşulları veya cezai şartlarının ne şekilde olacağı hem oyuncular hem de kulüpler açısından daha az zarar verici olması gayesiyle açık şekilde sözleşmede yer almalıdır. Bilhassa esporcunun kadro dışı kalma riskinden dolayı haklı sebeple fesih imkânının tertip edilmesi
gündeme gelebilecektir. (İnovasyon ve Fintech Departmanı, 2020)

SONUÇ

Günümüzde farklı spor kolu olan futbol sporcu sözleşmesi, e-spor sporcu sözleşmesi yerine de kullanıldığı için hem kulüpler için hem de özellikle e-spor oyuncuları için hak kaybına yol açmaktadır. Hak kaybını en aza indirecek olan kontratlar sayesinde e-sporun gelişimi hukuk âleminde de desteklenmeli kanaatindeyim. Bu belirsizliğin ortadan kalkması için e-sporcu sözleşmelerinin ayriyeten kendine özgü kontratları olması gerektiği hususunda çalışmalar yapılması gerekmektedir. E-spor sözleşmelerinde esas alınacak ölçütler belirlenerek daha adil sözleşmeler oluşturulabilir. Böylece bu alana olan güvenin artması ile birlikte bu durum spor için de destekleyici bir adım olacaktır.

Ayrıca “E-Spor Hukukunda Telif Hakları”nı buradan öğrenebilirsiniz.

Kaynakça

ASLAN, B. (2014). Sporcu Sözleşmeleri. Ankara, Türkiye: Gazi Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı.
DOĞU, H. M. (2020). E-spor ve E-spor Hukuku’nda Sporcu Sözleşmeleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 448.
HOPPE, D. (2020, 06 05). What is “Esports Law”. Gammalaw: https://gammalaw.com/esports-law/ adresinden alındı
Ikigai Law. (2020, 04 11). E-Sports Player Contracts: Common Clauses and Potential Legal Issues in India. Ikigai Law: https://www.ikigailaw.com/e-sports-player-contracts-common-clauses-andpotential-legal-issues-in-india/#acceptLicense adresinden alındı
İnovasyon ve Fintech Departmanı. (2020, 05 19). Espor Alanında Sözleşmeler. kilinclaw: https://www.kilinclaw.com.tr/espor-alaninda-sozlesmeler/ adresinden alındı
İSTİKBAL, a. E. (2020, 01 10). Sporcu Transfer Sözleşmeleri. ozgunlaw: http://www.ozgunlaw.com/trTR/HDetay/sporcu-transfer-sozlesmeleri-459.html adresinden alındı
PAGET, C. (tarih yok). Contract advice for teams, organisations & players: An interview with an esports lawyer. (İ. E. Derneği, Röportaj Yapan)
PARRA, M. L. (2020, 04 24). Esports Part1: Whats are Esports? Harvard International Review :
https://hir.harvard.edu/esports-part-1-what-are-esports/ adresinden alındı
what are esports. (tarih yok). harvard international review: https://hir.harvard.edu/esports-part-1-what-are-esports/ adresinden alındı

bilişim hukuku e-spor e-spor hukuku espor fintech inovasyon spor sporcu sözleşme sporcu sözleşmeleri