İnternet Mimarisi ve Hukuk
İnterne mimarisi, internetin yapısını ifade etmektedir. İnternetin yapısını ifade eden internet mimarisi ise, internet aracılarının sorumluluklarını belirlemede önemli bir rol oynamaktadır. Bu yazımda, internet mimarisi kavramını hukuk çerçevesinde ele alacağım.
1.1. İnternet Mimarisi Nedir?
İnternet mimarisi, ortak bir protokolle etkileşime giren binlerce farklı ağın birleşimini ifade eden bir meta ağdır. Basit bir ifadeyle, protokoller kullanılarak bağlanan bir ağlar arası ağ olarak anılır. Kullanılan protokol TCP/IP’dir. Bu protokol, donanım, yazılım ve tasarım açısından farklı olan herhangi iki ağı birbirine bağlar. İnternet, katmanlı bir mimariye sahip bir iletişim ağıdır. Bu, bilginin fiziksel katmandan uygulama katmanına kadar farklı katmanlardan geçerek iletildiği anlamına gelir. Bu kapsamda; İnternet mimarisi genellikle aşağıdaki bileşenleri içermektedir:
- Ağlar
- Protokoller
- Yönlendiriciler
1.1.1. Ağlar
İnternet, birçok farklı ağın bir araya gelmesiyle oluşur. Bu ağlar, evlerdeki küçük yerel ağlardan (LAN’lar) büyük ölçekli geniş alan ağlarına (WAN’lar) kadar değişebilir. Ağlar, belirli bir coğrafi alan içindeki bilgisayarların birbirleriyle ve internetle iletişim kurmasını sağlar. Bu bileşenlerin her biri, internetin düzgün çalışmasını sağlar ve kullanıcıların web sitelerine erişmesine, e-postaları gönderip almasına ve diğer birçok çevrimiçi etkinliği gerçekleştirmesine olanak sağlar.
1.1.2. Protokoller
İnternet mimarisinde “protokol” kavramı, bilgisayarlar ve ağ cihazları arasında iletişimi sağlamak amacıyla standart olarak kabul edilmiş kurallar dizisini ifade eder. Bu kurallar dizisi temel olarak verinin ağ üzerinden ne şekilde paketleneceğini ve iletilen veride hata olup olmadığının nasıl denetleneceğini belirler.
1.1.2.1 TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) Nedir?
Bu prokoller, bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan temel protokoldür. TCP, verileri paketlere böler ve bu paketlerin doğru sırayla ve hata olmadan iletilmesini sağlar. IP ise, her bir bilgisayara benzersiz bir adres atar ve bu adres, paketlerin doğru yerlere gönderilmesini sağlar. TCP/IP bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlar
1.1.3. Yönlendiriciler (Routers)
Yönlendiriciler, internet trafiğini yönetir. Bir bilgisayardan başka bir bilgisayara gönderilen bilgi paketleri, genellikle bir dizi yönlendirici üzerinden geçer. Her bir yönlendirici, paketin nereye gitmesi gerektiğine karar verir ve onu bir sonraki adıma yönlendirir. Yönlendiriciler, paketin nasıl ve nereye gönderileceğini belirlemek için IP adresini kullanır
1.2. İSS’ler ve Uçtan Uca İlkesi Nedir?
ISS’ler, fiziksel ve ağ katmanlarını işleten aracılardır. Bu, İSS’lerin kullanıcı tarafından oluşturulan zararlı içeriği izleme ve engelleme yeteneğine sahip olmadığı anlamına gelir. Uçtan uca ilkesi gereği, İSS’ler kullanıcı tarafından oluşturulan zararlı içerik için sorumluluk sahibi değildir.
1.3. Solum ve Chung’un Katmanlar İlkesi Nedir?
Solum ve Chung’un katmanlar ilkesi, İnternet düzenlemesi için bir model olarak İnternet’in katmanlı mimarisini kullanır. Bu ilke, düzenlemenin İnternet’in temel özelliklerine saygı göstermesi gerektiğini belirtir.
Solum ve Chung’un katmanlar ilkesinin iki temel sonucu vardır:
Katmanların Ayrılması İlkesi: Düzenleme, İnternet’in temel altyapısında tasarlanan katmanlar arasındaki ayrımı ihlal etmemelidir veya tehlikeye atmamalıdır.
Katman Geçişini En Aza İndirme İlkesi: Zorlayıcı düzenleyici menfaatler katman geçişine yönelik bir düzenleme gerektiriyorsa, bu düzenleme, yasanın etki yaratmayı amaçladığı katman ile yasal düzenlemenin doğrudan hedef aldığı katman arasındaki mesafeyi en aza indirmelidir.
1.4. Sonuç
Sonuç olarak, internet mimarisinin anlaşılması, kullanıcı tarafından oluşturulan zararlı içeriğin paylaşımını kısıtlayacak etkili yasaların tasarlanması için kritik önem taşır. Çünkü internet mimarisinin her bir katmanı çok farklı ekonomik ve teknolojik nitelikler taşır. Mesela, düzenlemenin yönlendirilebileceği çeşitli internet katmanları ve her biriyle ilgili faydalar ve sorunlar değerlendirildikten sonra, İnternet’in dayandığı uçtan uca ilkesini korumak için düzenlemenin ağın uygulama katmanına uygun şekilde yönlendirilmesi tavsiye edilmektedir. Uygulama katmanına yönelik düzenleme, kullanıcı tarafından oluşturulan zararlı içeriğin paylaşımını ele almak için güçlü bir araç oluşturabilir. Ayrıca, hükümetin veya hükümetin yönlendirmesi üzerine İSS’lerin İnternet içeriğini engellemesi veya filtrelemesi yoluyla ağın çekirdeğine yönelik artan düzenleme eğiliminin, İnternet’in mimarisi ve temel ağ tasarım ilkeleri ile tutarsız olduğu ileri sürülmektedir.
Yazarın tüm yazılarına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Legaling Kurucu Ortağı Cem ŞANAP ile Dergimizde gerçekleşen ropörtajı okumak için bağlantıya tıklayınız.
Zeynep Ürüşan (LL.B.)
Karabük Barosu’na kayıtlı stajyer avukattır. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 2023 yılında mezun olmuştur. Yılmaz&Çolak Hukuk Bürosunda Ceza Hukuku, Bilişim Hukuku ve Kişisel Veriler Hukuku alanlarında uzmanlaşmak üzere çalışmaktadır. Ayrıca; Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Taşkent Devlet Üniversitesi Hukuk Fakültesi işbirliğinde gerçekleşen “Student’s Rountable Talk Legal Discussions in Commercial and Cyber Law (Ticaret ve Siber Hukukta Hukuk Tartışmaları Açısından Yuvarlak Öğrenci Masa Konuşması)” etkinliğinde konuşmacı olarak yer almıştır. Etkinlik kapsamında “Competition Law in Digital Markets (Dijital Piyasalarda Rekabet Hukuku)” isimli sunumunu gerçekleştirmiştir.
E-mail: urusanzeynep98@gmail.com
Whatsapp: 05377869413
Linkedln: linkedin.com/in/zeynep-ürüşan-3b291929b