Makalemizde Kamu Mali Yönetimi Konusuna değineceğiz.
KAMU MALİ YÖNETİMİ VE DÖNÜŞÜM
1. Kamu Mali Yönetimi Nedir?
1980’li yıllarda kamu yönetiminde yaşanan dönüşümlerle birlikte birçok ülke mali disiplinleri sağlamak için kamu mali yönetimi alanında reform çalışmalarına başlamıştır. Türkiye’de de 2003 yılında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu kabul edilmiştir.
Kamu mali yönetim; hesap verilebilirliğin ve şeffaflığın ön planda tutularak kamu kaynaklarını etkili, verimli ve ekonomik bir şekilde kullanılmasını ve kamu bütçelerinin hazırlanması, uygulanması, mali işlerin muhasebeleştirilmesi, raporlanması ve kontrol edilmesini sağlamaktadır. Kamu bütçelerinin hazırlanması, uygulanması ve muhasebeleştirilmesi işlemleri bilgi teknolojilerinin zaman içerisinde gelişmesiyle dijital ve elektronik ortama taşınmıştır.
Kamu mali yönetimde bu bilişim faaliyetlerini uygulamaya imkan sağlayan uygulama Bütünleşik Mali Yönetim Bilgi Sistemleri’dir.
2. Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi Nedir?
Bütünleşik Mali Yönetim Bilgi Sistemleri; yönetim ve bütçe kararları başta olmak üzere finansal raporların hazırlanması için finansal işlemlerde bilişim teknolojilerinin kullanılması anlamına gelmektedir. Türkiye’de de kamu mali yönetim alanında yaşanan kaynak israfı ve zorlukları önlemek amacıyla Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi oluşturulması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda 2017 yılında Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi Politika Belgesi ve Eylem Planı (2017-2020) ve 2018 yılında Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik yayımlanmıştır.
Bu sisteme göre, kamu mali yönetimde merkezi bir bilişim sisteminin yerine her kurumun kendi görev ve yetkileri doğrultusunda oluşturdukları bilişim sistemlerinin birbirleri ile entegre edilmesi hedeflenmiştir. Çalışabilirlik standartlarının belirlenerek bilişim ve iletişim teknolojileri aracılığı ile e-Belge, e-Tedarik ve e-Fatura gibi çağdaş uygulamalar doğrultusunda kaynak israfının önüne geçilmesi, zamandan ve mekandan tasarruf edilmesi ve mali şeffaflık ile hesap verilebilirliğin sağlanması amaçlanmıştır.
3. Kamu Mali Yönetimde Bilişim Dönüşümü
Bilişimin kamu mali yönetime sağladığı katkılar doğrultusunda 2021 yılının Ekim ayından itibaren gümrük kapılarından çıkış yapan yabancı plakalı araçlara yönelik kesilen cezaların tahsil edilmesi işlemi Ortak POS Uygulaması sayesinde kolaylıkla gerçekleşmektedir. 2021 yılında kullanılmaya başlanan bir diğer uyulama ise SGK modüldür. Bu modüle göre SGK’ye yapılacak olan ödemelerin tamamı dijital ortamda gerçekleştirilerek kaynaklardan tasarruf elde edilmektedir. Ayrıca e-Teminat Mektubu modelinin hayata geçirilmesi ile birlikte teminat mektupları dijital alanda düzenlenerek ilgili kurumlara iletilmesi ile zaman ve kaynak tasarrufu sağlanmaktadır.
2004 yılında 5070 sayılı kanunla hayatımıza giren e-imza uygulaması, 2021 yılının Kasım ayında kamu harcamaları sürecinde yer alan bütün belgelerin elektronik ortamda hazırlanarak imzalanma süreci pilot uygulama olarak başlatılmıştır. Pilot uygulamanın başarılı bir şekilde sonlanmasının akabinde tüm kamu kurumlarında e-imza uygulaması kullanılması hedeflenmektedir. Bu uygulama ile birlikte işlemlerin hızla sonuçlanıp rapor haline getirilmesi kolaylaşmaktadır.
2021 yılının Kasım ayında gerçekleşen bir diğer gelişme ise Hazine ve Maliye Bakanlığının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonuna sunum hazırlamasıdır. Bu sunuma göre Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi’nin daha fazla geliştirilmesi planlanmaktadır. Sistem doğrultusunda kamunun mali bütünlüğü olarak nitelendirilen gelirler, varlıklar, harcamalar ve nakitlerin anlık olarak görüntülenebileceği bir modele geçiş yapılması hedeflenmektedir. Bu sayede stratejik kararların hızlı bir şekilde alınması kolaylaşarak kırtasiyecilik ve bürokrasiden kaynaklanan zaman kaybının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi’nin iyileştirilmesi ile birlikte 2021 yılının sonuna kadar merkezi yönetim içerisinde yer alan idarelerde kamu tahsilatlarının çoğunluğunun dijital ortama taşınması doğrultusunda e-Fatura yaygınlaştırılarak mali denetim güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Sisteminin varlık modülü ile birlikte merkezi yönetim içerisinde yer alan kamu idarelerine ait taşınır ve taşınmaz varlıkların bilgileri dijital ortamda anlık olarak izlenerek kaynakların yönetilmesindeki etkinliğin arttırılması planlanmaktadır. Kamu Filo Yönetim Sistemi ile bütünlük sağlanarak taşıtların plaka, harcama ve gider türleri dikkate alınarak kayıt altına alınma uygulaması hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.
Teknolojide yaşanan gelişmelerin optimum şekilde kamu mali yönetim alanına entegre edilmeye başlanması ile zamandan, mekandan ve kaynaktan tasarruf edilerek kırtasiyeciliğin önüne geçilmesi sağlanmaktadır. Ayrıca bilişimin kamu mali yönetim alanında uygulanması ile hesap verilebilirlik ve mali şeffaflık ilkesi güçlendirilmektedir.
KAYNAKÇA
Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. (2018, 26 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 30460). Erişim:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/06/20180626-5.htm
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. (2003, 10 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 25326). Erişim: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5018.pdf
NEZİR, Büşra (2021). Kamu Mali Yönetimi Ve Kontrol Sisteminde Bütçenin Denetimi: Uluslararası Karşılaştırmalı Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Palabıyık, D.Ç. ve Çakır, M.Ö. (2021, 13 Kasım). Kamu mali yönetiminde bilişim dönüşümü yaşanıyor. Anadolu Ajanası. Erişim: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/kamu-mali-yonetiminde-bilisim-donusumu-yasaniyor/2419742
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2017). Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sistemi Politika Belgesi ve Eylem Planı (2017-2020). Erişim: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/3/2019/06/BKMYBS-Politika-Belgesi-Eylem-Plani.pdf
UÇMA UYSAL, Tuğba ve ALDEMİR, Ceray (2018). “Dijital Kamu Mali Yönetim Sistemi ve Blok Zinciri Teknolojisi”. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11 (3): 505-522.