Kolluk Tarafından Deepfake Teknolojisinin Kullanılması
Giriş
Deepfake teknolojisi son yıllarda hayatımıza girmesine karşın hukuk alanında birçok ihtilaf doğuracak bir muhteviyata haiz olan bir teknolojidir. Teknolojisinin bu yapısına karşın kamu görevlileri tarafından da çeşitli kamusal amaçlarla Deepfake teknolojisinin kullanıldığını görmekteyiz. Bu çalışma kapsamında kolluk tarafından kullanılan Deepfake uygulamalarına değineceğiz.
Deepfake Teknolojisi
Yapay zekalı tabanlı olup derin öğrenme tekniğine dayanan Deepfake teknolojisi ikna edici şekilde kişileri yanıltmak amacıyla dijital olarak manipüle edilen ve değiştirilen sentetik veya üzerinde oynanmış mültimedya eserinin üretildiği teknoloji olarak tanımlanabilmektedir (Aulakh & Das 2023).
Bir kavram olarak “Deepfake”, 2017’de ABD’de popüler sosyal paylaşım sitesi olan Reddit platformunda Hollywood aktörlerinin gerçeğe çok yakın sahte pornografik videolarını paylaşan bir hesap yoluyla literatüre girmiştir (Negi-Javachandran-Upadhyay 2021: 183). Genel kullanım alanı günümüzde de pornografik içerikler üretmek olan bu teknoloji aynı zamanda finansal suçlardan film endüstrisine kadar birçok alanda da kullanıldığını görmekteyiz.
Almanya Örneği
2021’de Alman parlamentosu çocuk tacizcilerine ilişkin soruşturmalar kapsamında çevrimiçi saldırganları tespit ederek tuzağa düşürmek suretiyle yakalamak için yapay olarak oluşturulmuş çocuk istismarı görüntülerinin kullanmalarına izin veren bir kanunu kabul etmiştir. Bu kanunun çıkma gerekçesi çocuk pornografisi paylaşılan pedofili grupların (darkweb tabanlı olduğu iddia edilmektedir) üye alımlarında kriter olarak adaylardan çocuk pornografisi içeren mültimedya eserleri talep etmesidir. Alman Ceza Kanununda çocuk pornografisinin paylaşılması suç olduğu için kolluk görevlileri ilgili platformlara ulaşamamaktaydı ancak bu düzenleme ile birlikte Deepfake teknolojisi vasıtasıyla oluşturulan çocuk pornografisi içerikli Deepfake ürünleri vasıtasıyla bu gruplara üye olan ilgili kişilere ulaşması mümkün olacağından ilgili kişilerin kimliklerinin tespiti mümkün olacaktır (Greene 2021). Bu düzenleme birçok tartışmayı içinde barındırmasının yanında şahsi değerlendirmeme yer verecek olursak Deepfake ürünün üretmek için gerçek kişiler görüntüleri girdi olarak kullanılması zorunlu bir işlem olduğundan yine meşru bir amaçla olsa da gerçek çocukların görüntüleri kullanılacağından farklı şekillerde içerik üretimi sağlayan yolların kullanılması daha yerinde bir uygulama olacağı görüşündeyim.
Hollanda Örneği
2023 yılında Hollanda kolluk kuvvetleri 2003 tarihinde genç bir çocuğun öldürülmesiyle ilgili bilgi almak amacıyla Deepfake ürünü niteliği haiz olan bir video paylaşmıştır. Rotterdam’daki yetkililere göre bu uygulama dünyada Deepfake teknolojisinin bir soruşturmada aktif olarak kullanıldığı ilk soruşturma niteliğini taşımaktadır. İlgili Deepfake ürününe 2003 yılında Rotterdam metro istasyonunun otoparkında arkadaşlarıyla kartopu atarken vurularak öldürülen 13 yaşındaki genç futbolcu Sedar Soares konu edilmektedir. Ölümünden yaklaşık 20 yıl sonra yayınlanan videoda Sedar, yakınları ile çevrili bir alanda bir topla futbol sahasında yürürken tasvir edilmektedir. İlgili Deepfake ürünü Sedar’ın kameraya hitap ederek “daha fazlasını biliyor musun? o halde şimdi konuş” diye sormasıyla sona ermektedir (Holroyd 2023).
Hollanda kolluk görevlileri, bu girişim başarıya ulaştığını ilgili suç çetesi ile ilgili yeni bilgilerin taraflarına üçüncü kişiler tarafından iletildiğini belirtmektedir.. Ulusal Kriminal Soruşturma Ekibi’nden Daan Annegarn ise olayla ilgili olarak “neredeyse 20 yıl sonra ölümcül bir silahlı saldırının yeni tanıklarına veya failine nasıl ulaşırsınız? Onların kalplerine dokunarak” ifadesini yer vermiştir (Holroyd 2023). Bu girişim benzer durumlar bakımından emsal nitelikte olmasının yanında beklenen başarıyı yakalaması durumunda dünyada birçok ülkede uygulanabilme ihtimali hiç de uzak değildir.
Sonuç
Deepfake teknolojisi başta kolluk ve yargı mensupları olmak üzere birçok kişinin gerçeklik algısını değiştirmiştir. Buna karşın bazı ülkelerde kolluk görevlileri Deepfake teknolojisini suçu önlemek veya suçluyu tespit etmek amacıyla kullanmayı amaçlamaktadır. Alman ve Hollanda uygulamalarına bakacak olursak Deepfake teknolojisi kolluk görevlilerine soruşturma bakımından yeni olanaklar sunmaktadır.
İlk uygulama etik bakımından birçok tehlikeyi içinde barındırmakta olduğundan dünyada yaygınlaşması yüksek bir ihtimal değildir. İkinci uygulama ise “fazla iyiniyetli” bir uygulama olarak düzenlemek mümkündür. Temel anlamda bakıldığında bir soruşturma aracı olmaktan ziyade şahsi kanaatime göre bir farkındalık aracı niteliği taşımaktadır. Sonuç olarak bakıldığında ise murisin böyle bir şekilde kullanımı GDPR’a uygunluğu tartışma konusu yapabilmek mümkün ancak şahsi kanaatime göre 2016/680 Sayılı Direkt kapsamında değerlendirileceği için hukuka uygun bir işleme olduğunu söyleyebiliriz.
Kanan İbrahimli’nin 15. Sayı’mızdaki “Deepfake ve Adli Bilişim” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazarın tüm blog yazılarını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Kaynakça
AULAKH, Gulveen & DAS Shouvik (2023) “Deepfake Regulation To Target Both Creators And Social Media Platforms”, LiveMint, https://www.livemint.com/technology/deepfake-regulation-to-target-both-creators-and-social-media-platforms-11700755795363.html, (Çevrimiçi) E.T. 28.01.2024;
GREEN, Tristan (2021) “German investigators to use Deepfake images of child sexual abuse to bust online predators”, TNW, https://thenextweb.com/news/german-investigators-to-use-deepfake-images-of-child-sexual-abuse-to-bust-online-predators, (Çevrimiçi) E.T. 28.01.2024;
HOLROYD, Matthew (2023) “’World first’: Dutch police use ‘deepfake’ video in appeal over boy’s murder”, Euronews, https://www.euronews.com/my-europe/2022/05/23/world-first-dutch-police-use-deepfake-video-in-appeal-over-boy-s-murder#:~:text=’World%20first’%3A%20Dutch%20police,in%20appeal%20over%20boy’s%20murder&text=Police%20in%20Rotterdam%20say%20it,murder%20of%20a%20teenage%20boy, (Çevrimiçi) E.T. 28.01.2024.
NEGİ, Shweta-JAYACHANDRAN, Mydhili-UPADHYAY, Shikha (2021). “Deep Fake : An Understanding of Fake Images and Videos”, International Journal of Scientific Research in Computer Science, Engineering and Information Technology 7 (3): 183-189.
Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Maliye ve Hukuk bölümlerini çift anadal yapmak suretiyle İktisat Fakültesini birincilikle bitirdi. Yüksek lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Özel Hukuk Tezli Yüksek Lisans bölümünde “Deepfake (Derinkurgu) Teknolojisi İle Üretilen Ses ve Görüntülerin Kullanılmasından Doğan Sorumluluk” konulu tez ile tamamladı. İstanbul Üniversitesi Özel Hukuk Doktora programında öğrenimine devam etmektedir.
Başta kişisel verilerin korunması hukuku, fikri mülkiyet hukuku ve yatırım hukuku olmak üzere birçok alanda makale, bildiri ve kitap bölümü bulunmaktadır. Ayrıca bilişim hukuku ve siber zorbalık alanında birçok projede eğitmen olarak görev yapmıştır.