Merkeziyetsiz Finans (DeFi) Nedir?
Merkeziyetsiz Finans (DeFi)
Teknolojinin gelişmesiyle beraber enerji, hukuk, finans alanında ciddi değişim rüzgarları esmektedir. En önemli değişikliklerden biri de merkeziyetsiz finanstır. Şu anda kuşkusuz hepimizin bir banka hesabı bulunmakta. Bu da gösteriyor ki aslında hepimiz merkezi otoritenin bir parçasıyız. Peki hepimiz merkezi otoritenin ta kendisi olsaydık ne olurdu? İşte tam bu noktada merkeziyetsiz finans konuşmaya başlıyoruz. Böylece DeFi, finansal uygulamalar ve hiyerarşik karar verme bağlamında, güvenli, güvenceli ve merkezi varsayımlardan oluşan üçüncü tarafları ortadan kaldırmak için, ademi merkeziyetçiliği (decentralization) güçlendiren, ve son olarak, taraflar veya akranlar arasında dağıtılmış ve özerk karar vermeyi sağlayan yeni ortaya çıkmış bir teknolojidir. [1] Tam bu noktada diğer bir soru aklımıza geliyor. Neden üçüncü tarafı ortadan kaldırmak istiyoruz?
Güven
Bir sözleşme kurarken en önemli şeylerden biri aslında güven unsurudur. Zira taraflar birbirine edimlerini ifa edeceğine dair bir söz vererek güven ilişkisi oluşturmaya çalışırlar. Ve bu güven kurulmadığı zaman ise bu unsuru karşılayacak bankalar gibi aracı kurumlara başvurmayı tercih edeceklerdir. Ancak 2008 Krizi gibi aracı kurumlara güveni temelden sarsacak durumlarda bulunmaktadır. Ve 2008 yılında Bitcoin makalesinin yayımlanmış olmasıyla finans dünyası değişim farkına varmıştır. Aynı zamanda aracı kurumların işlem maliyeti, merkeziyetsiz finans ile karşılaştırdığımızda oldukça fazladır. Bu durum bankaların farklı önlemler almasına sebep olmuştur. Keza günümüzde de bankaların dijital para ve blockchain teknolojisine gösterdiği ilgi güçlü bir değişimin kapıda olduğunu göstermektedir.
DeFi ile ilgili son olarak değinmemiz gereken önemli bir teknoloji, aşama blockchain teknolojisi üzerine geliştirilen akıllı sözleşmelerdir. Bu da aslında bizim için önemli bir güven unsurudur. Blockchain teknolojisi bize merkeziyetsiz (dağıtık yapıda), kişiler arası (eşten-eşe), açık ve şeffaf, değiştirilemez, güvenli ve oldukça düşük maliyetlerle finansal işlemler gerçekleştirme fırsatı sunar. Akıllı sözleşmeler ise bu teknoloji üzerinde daha kompleks işlemler gerçekleştirmek için geliştirilmiş bir işlem protokolüdür.[2]
Böylece aslında akıllı sözleşmelerdeki küçük bir gelişmenin bile merkeziyetsiz finansın gelişmesine çok büyük katkıda bulunduğunu söyleyebiliriz.
Merkeziyetsiz Finansın Avantajları
Merkeziyetsiz finansın, merkeziyetli finansa göre sahip olduğu avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
– Aracı kurumlar ortadan kaldırılmaktadır.
– Aracı kurumların ortadan kalkmasının bir sonucu olarak özellikle havale işlemlerinde bankaya ödenen komisyonlar ortadan kalkmaktadır.
– Staking gibi işlemlerde elde edilen faiz oranları bankaların sunduğu mevduat faizlerine göre daha yüksek olabilmektedir.[3]
Merkeziyetsiz Finans İle Yapılabilecekler
- Likidite Madenciliği
- Fon Toplama
- Staking
- Borç Verme
- Varlık Tokenlaştırma
Yalnız burada özellikle belirtmemiz gereken bir durum var ki o da akıllı sözleşmeler. Yukarıda da belirttiğimiz üzere akıllı sözleşmeler DeFi açısından çok büyük bir önem arz ediyor. Keza edimin ifası için gerekli şartlar sağlandığını akıllı sözleşme protokolü tespit ettiği zaman herhangi bir merkezi müdahaleye gerek kalmadan edim kendiliğinden gerçekleşiyor. İşte akıllı sözleşmelerin DeFi açısından önemi buradan kaynaklanmaktadır.
Sonuç
Sözleşmelerin kurulmasındaki en önemli unsurlardan biri güvendir. Ancak bu güven ilişkisi her zaman mümkün olmamaktadır. Tam bu noktada aracı kurumları kullanıyoruz. Ancak merkeziyetsiz finans yani DeFi bize bunun daha ötesini adeta her bireyin kendi bankası olma fırsatı sunuyor. Ve akıllı sözleşmelerle de edimin ifasını sağlamaya çalışıyor. Bankalar ise bu sisteme uyum sağlamaya çalışıyorlar. Ancak dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar bulunmaktadır. Bu da hukuki düzenlemedeki eksikliklerdir. Misal DeFi’den elde edilen gelirin vergilendirmesinin nasıl olacağı gibi sorunları da beraberinde getirmektedir. Tabi göz önünde bulundurulması gereken diğer bir önemli şey de bu teknolojilerin hala çok yeni ve her gün gelişmekte olduğu gerçeğidir.
Hukuk ve Bilişim Dergisi 10. Sayı‘da çıkan NFT Türleri ve Projeleri isimli yazıyı okumak için bağlantıya tıklayınız.
Blockchain ve Kripto Paralar kategorisindeki tüm yazılarımızı bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Kaynakça
[1] https://bctr.org/merkezi-olmayan-finans-defi-nedir-nasil-calisir-ve-neden-onemlidir-23980/
[2]https://celilozturk.com/guvenin-ve-kontrolun-yeniden-insasi-merkeziyetsiz-finans-defi-uygulamalari/
[3] Meraklı, S. “Merkeziyetsiz Finans (Defi) Faaliyetlerinin İzinsiz Bankacılık Faaliyetinde Bulunma Suçu Bakımından Değerlendirilmesi”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 27 (2021 ): 1156-1190