Makalemizde Metaverse ve Bilişim Hukuku konusunu inceleyeceğiz.
Metaverse Teknolojisi
Metaverse, Türkçe anlamı ile Evren Ötesi, Web2’den Web3’e geçişte önemli bir teknoloji adımıdır. Meteverse teknolojisinin çalışma sistemine baktığımızda, arkasında blockchain(blokzincir) teknolojisini kullanarak, kişilere değiştirilemeyen, kopyalanamayan, kanıtlanabilir kimlikler sağlamak usulü ile dijital bir evren oluşturma olarak karşımıza çıkar. Doğal olarak da Metaverse ve hukuk ilişkili olmakta ve bilişim hukuku kategorisinde de belki metaverse hukuku olarak karşımıza çıkacaktır. Bilişim hukuku alanının hukuk ve teknolojinin dokunduğu neredeyse her alanı kapladığı düşünülür ise, metaverse evrenini de incelememesi düşünülemeyecektir.
Bunun yanında metaverse evreninde giyilebilir teknolojileri de entegre ederek çok daha kullanışlı ve kullanıcı deneyimi sunan metaverse evrenleri oluşturulabilmektedir. Metaverse projeleri hakkındaki yazımız için Metaverse ve Metaverse Projeleri isimli yazımızı bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Metaverse ve Metaverse Hukuku
Metaverse, yukarıda bahsettiğimiz gibi kişilerin gerçek hayatta gerçekleştirebildiği faaliyetlerin çoğunluğunu, dijital alemde gerçekleştirmesi olarak tanımlandığında, hukuku da bu faaliyetlere temas eden her konuda görebileceğimizi zaman içinde görebiliriz. Örneğin metaverse alanında bir kişiye hakaret edildiğinde, bu hakaret bilişim hukuku alanlarından bilişim ceza hukukunu ilgilendirecektir.
Bu sebeple metaverse ve dokunduğu bilişim hukuku alanlarını bu yazıda inceleyerek metaverse hukuku olarak adlandırılabilecek alanların kapsamı konusunu ele almaya çalışacağız.
Metaverse Hukuku ve Bilişim Hukuku
Metaverse evreninde bilişim hukuku alanını ilgilendiren alanları şu şekilde başlıklandırabiliriz:
- Ceza Hukuku ve Bilişim Suçları
- Fikri Mülkiyet Hukuku
- Gayrimenkul Hukuku
- Ticaret Hukuku
- E-Ticaret Hukuku
- Tazminat Hukuku
Ceza Hukuku ve Metaverse:
Metaverse evreninde en başta ceza hukukunu ilgilendirebilecek birçok uyuşmazlık karşımıza çıkabilecek olup, daha bu teknolojinin tohum aşamasında dahi gerçekleşen olaylar mevcuttur. Eski Facebook yeni Meta şirketinin Metaverse evreninde bir kadın, sözlü tacize uğradığını belirtmiş ve ekran fotoğrafı dahi almıştı. [1]
Bu anlamda bu evrende hakaret, tehdit, cinsel taciz, nitelikli dolandırıcılık başta olmak üzere birçok suç tipinin özel hüküm olmaksızın gerçekleşebileceği söylenebilecektir. Bunun yanında birçok farklı suç tipleri de dolaylı olarak Metaverse Evreninde işlenebilecek durumdadır.
Fikri Mülkiyet Hukuku ve Metaverse
Metaverse teknolojisi, NFT teknolojisini de barındırmaktadır. Bu anlamda metaverse evreninde markalar kendi ürünlerinin özellikle tanıtımı için birçok uygulamalar gerçekleştirmektedir. Örneğin bir kıyafet firması metaverse evreninde bir arsa satın almakta, bir bina almakta, markasını da o binaya ekleyebilmektedir. İçerisinde ise kıyafetleri sergileyebilmekte ve kişilere deneme gerçekleştirtebilmektedir. Bu anlamda örneğin bir firmanın markasını izinsiz şekilde başkalarının sergilemesi, kullanması marka uyuşmazlıklarını meydana çıkarabilecektir. Nitekim NFT pazaryerlerinde bu şekilde uyuşmazlıklar gerçekleşmiştir. Benzer şekilde bir sanatçının eseri, izinsiz şekilde metaverse evreninde sergilenebilir ve bu anlamda telif hakları uyuşmazlıkları da karşımıza çıkabilir.
Gayrimenkul Hukuku ve Metaverse
Metaverse’de önde gelen projeler, dijital arsa ve dijital gayrimenkul içermektedir. Bu anlamda medyada da gördüğümüz üzere bu evrende arsa satışları fazlasıyla gerçekleşmektedir. [2]
Karşımıza çıkabilecek hukuki durumlara bakarsak, bu arsaların değerlenmesi, alımı-satımı hususlarını söyleyebiliriz.[3] Örneğin alınan bir arsanın yanında popüler bir markanın veya kişinin arsa alması, etrafındaki arsaların değerini de artırmaktadır.
Aynı zamanda metaverse’de satın alınan arsaların, gerçek hayatta mülkiyet hakkının sağlanması da hukuki olarak üzerinde durulabilecek noktalardandır.
Ticaret/E-Ticaret Hukuku ve Metaverse
Metaverse’de gerçek hayatta olduğu gibi ticaret gerçekleştirilebilmekte ve farklı alım-satımlar da yapılabilecektir. Bu anlamda akıllı sözleşme(smart contracts) teknolojisi ile otomatik sözleşme gerçekleştirilebileği söylenebilse de, metaverse evreninde sürekli edimli ilişkiler de gerçekleşebilecektir.
Bunun yanında e-ticaret bakımından da markalar ürünlerini metaverse’de tanıtıp, fiziki hayatta satabilecek iş modelleri de olabilecek olup, bu hususlarda da e-ticaret hukuku metaverse evreninde olabilecek hususlardandır.
Tazminat Hukuku
Tazminat hukuku anlamında metaverse’de gerçekleşen hukuka aykırı fiiller, örneğin özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi, hakaret edilmesi, haksız fiil oluşturacak ve bu anlamda vakıa’ya göre maddi ve manevi tazminat davaları açılabilmesine imkan sağlayabilecektir.
Sonuç
Yukarıda Metaverse’de oluşabilecek genel hukuki problemlerden bahsetmeye ve bir anlamda metaverse hukuku çerçevesi konusunda örnekler vermeye çalıştık. Tüm bunlarının yanında, nasıl ki Instagram, Facebook gibi sosyal medya platformlarının hesap askıya alma, kapatma gibi kendi özel sistemleri mevcutsa, OpenSea gibi NFT pazaryerlerinin mavi tik, öne çıkarma gibi kendi özel hukukları mevcutsa, Metaverse evrenlerinin de kendi iç hukuklarının olacağı aşikardır. Tabi ki kendi hukuklarının yanında bu fiillerin yukarıda bahsettiğimiz gibi gerçek hayata yansımaları ve olacaktır. Bu yansımalar genel hukuk kuralları ile de çözülebilecek olsa da, bunlara özgü özel maddeler, mevzuatların da çıkarılması son derece faydalı olacaktır.
Av. Ali ERŞİN’in NFT Teknolojisi ve Telif Hakları Koruması isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Hukuk ve Bilişim Blog’da yer alan Metaverse alanındaki tüm yazıları okumak için ise bağlantıya tıklayınız.
Yazar: Av. Ali ERŞİN / Hukuk ve Bilişim Dergisi Genel Koordinatörü
Dipnotlar
[1] Ahmet Batuhan KARATAŞ, Erişim Adresi: https://www.webtekno.com/metaverse-kadin-cinsel-taciz-h120240.html (Erişim Adresi: 08.04.2022)
[2] Altug Ozgun , Ayse Gonen Anaeli and Ece Mert, Tavşan Deliğinden Aşağıya Bakmak: Metaverse Dünyası & Onu Bekleyen Hukuki Sorunlar – Metaverse Serisi 01, Erişim Adresi: https://www.mondaq.com/turkey/fin-tech/1139762/tav351an-deli287inden-a351a287305ya-bakmak-metaverse-dnyas305-onu-bekleyen-hukuki-sorunlar-metaverse-serisi-01, (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
[3] Altınel Mahmut, Av. Arb., Erişim Adresi: https://www.haberler.com/yazarlar/av-mahmut-altinel/metaversede-hukuk-ve-avukatlik-1096/ (Erişim Tarihi: 08.0.4.2022)
Ankara Barosu’na kayıtlı avukattır. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 2019 yılında mezun olmuştur. Hukuk ve teknoloji alanlarında çalışmalar yürütmekte olup, Hukuk ve Bilişim Dergisi ile Blog’un genel koordinatörlük ve editörlük görevlerini yürütmektedir. Anadolu Üniversitesi S.B.E. Özel Hukuk Anabilim Dalından “Metaverse Dünyasında Fikri Hakların Korunması” konulu yüksek lisans tezi ile mezun olmuştur.