No Doubt vs. Activision Davası Karar İncelemesi
Giriş
Oyunlarla hayatımıza giren dijital avatarlar, Metaverse kavramının hayatımıza girmesiyle büyük bir popülerlik kazanmıştır. Bu popülerlik hukuk alanında da avatarın niteliğinin tekrardan tartışma konusu olmasına neden olmuştur. Dijital avatarların niteliği ile ilgili tartışmalar sürmekteyken tartışmaların uygulamadaki karşılığına da dikkat çekmek adına önemli bir kararlardan biri de 2011 tarihli “No Doubt vs. Activision” kararıdır. Bu karar kapsamında Amerikan Yüksek Mahkemesi, avatarların niteliğini ve imaj hakları kapsamına girip girmediğini değerlendirmiştir.
Uyuşmazlığa Konu Olay
Activision piyasada lider konumda olan bir uluslararası video oyunu dağıtımcısı olup Band Hero video oyununun geliştiricisi ve sahibidir. Band Hero oyunu, Activision’ın Guitar Hero serisinin 40 milyondan fazla satan yeni bir oyunudur. Oyun oyuncuların popüler şarkılarla bir rock grubunda performans sergilemeyi simüle etmelerine olanak tanır. Oyuncular, avatar olarak bilinen bir dizi oynanabilir karakter arasından seçim yaparak gitarist, şarkıcı veya davulcu olabilmekteler. Mevcut avatarlardan bazıları Activision tarafından oluşturulup tasarlanan kurgusal karakterler olmasına karşın avatarların bir kısmı ise gerçek hayattaki rock yıldızlarının dijital temsilleridir. Oyuncular ayrıca kendi benzersiz kurgusal avatarlarını da tasarlama olanakları vardır. Seçtikleri avatarlarla temsil edilen oyuncular Paris ve Madrid’deki mekanlar, bir alışveriş merkezindeki rock gösterisi ve hatta uzay gibi çeşitli ortamlarda performans sergileme olanakları vardır. Uyuşmazlık bu oyun için No Doubt grubu ile Activision sözleşmesinin kapsamına aşılması sebebiyle No Doubt grubunun uyuşmazlığı yargıya taşıması ile ilgilidir.
Davacının Talebi
Band Hero’nun piyasaya sürülmesinden yaklaşık iki hafta önce No Doubt, oyuncuların No Doubt’un bulundurduğu şarkılar da dahil olmak üzere oyunda yer alan şarkılardan herhangi birini seslendirmek için No Doubt’un avatarlarını kullanmalarına olanak tanıyan oyunun “kilidi açma” özelliğinin fark etmişlerdir. Eğer bu özellikle ilgili bir bilgilendirme yapılsaydı No Doubt bu sözleşmeyi asla kabul etmeyecekti. No Doubt’un üyelerinden ikisinin kilidi oyunun yedinci seviyesinde açılabilirken geri kalan üyelerin kilidi dokuzuncu seviyede açılabilmektedir. Grup ayrıca kadın solist Gwen Stefani’nin avatarının erkek sesiyle şarkı söyleyebileceğini ve erkek grup üyelerinin avatarlarının kadın sesiyle şarkı söyleyecek şekilde değiştirilebileceğini fark etmişlerdir. Bireysel grup üyesi avatarların grup üyeleri olmadan ve diğer grupların üyeleriyle birlikte solo performans sergileyecek şekilde de avatarlarının kullanılabileceğine ilişkin bir bilgi Activision tarafından taraflara iletilmemişti. No Doubt kendileriyle yapılan sayısız iletişimde Activision’ın No Doubt avatarlarının bu tür kullanıma (manipülasyona) izin verme niyetini hiçbir zaman belirtmediğini ileri sürmektedir. Bunun yerine No Doubt, Activision’ın No Doubt’un Band Hero içindeki benzerliklerinin yalnızca seçilen No Doubt şarkılarıyla birlikte kullanılacağını yönelik bilgilendirildiklerini iddia etmektedirler.
Davacı taraf Kaliforniya Medeni Kanun 3344 maddeye dayanarak tazminat talebinde bulunmuştur.
Davalının Savunması
Activision, No Doubt’un iddialarının federal Dijital Binyıl Telif Hakkı Yasası (Pub.L. No. 105-304 (28 Ekim 1998) 112 Stat. 2860) tarafından engellendiğini ileri sürmektedir. Şirket, No Doubt’un sözleşmede olduğu gibi pazarlama ve tanıtım hizmetlerini sağlayamadığı iddiasına dayanarak sözleşmenin ihlali ve sebepsiz zenginleşme nedeniyle karşı taleplerde bulunmuştur.
Activision, No Doubt’un avatarlarının, gerçek grup üyelerinin bilgisayar tarafından oluşturulmuş yeniden yaratımları olduğuna ve onların benzerliklerini taklit etmek için titizlikle tasarlandığına ise kabul etmektedir.
Mahkemenin Kararı
Amerikan Yüksek Mahkemesinin değerlendirmelerine göre No Doubt üyelerinin belirli şarkıları çalarken gösterilmesine yönelik itirazları Band Hero’nun diğer unsurlarla bir araya getirilmesiyle No Doubt üyelerinin gerçek tasvirlerinin saf taklitten çok Activision’a ait bir ifadeye dönüştürülüp dönüştürülmemesiyle ilgili değildir. Bu değerlendirme örnek bir dava olan Kirby ile mevcut dava arasındaki benzerlikler değil, farklılıklar ön plana çıkmaktadır. Kirby’de pop şarkıcısı tamamen yeni bir karakter (uzay çağı haber muhabiri Ulala) olarak tasvir edilmişken Band Hero’da ise aksine No Doubt avatarlarının tasviri sırasında oyunda başka ne olursa olsun avatarlar rock şarkıları seslendiriyor olması bu grubun şöhretini elde ettiği ve sürdürdüğü faaliyetle bire bir aynıdır. Bununla birlikte avatarlar bu şarkıları grup üyelerinin gerçek rekreasyonları ile birlikte ifade etmektedir. Avatarların uzay da dahil olmak üzere hayal ürünü mekanlarda performans sergilemek veya gerçek grubun söylemesine karşı çıkacağı şarkıları söylemek üzere manipüle edilebilmesi veya avatarların birçok başka yaratıcı unsur içeren bir video oyunu bağlamında ortaya çıkması, avatarları davacılarla ilişkilendirilebilirlik bakımından bir ihtilafa neden olmamaktadır. İlgili faaliyetin kapsamı No Doubt üyelerinin tam olarak ünlerinin kaynağı olan ve aktif olarak yaptıkları faaliyetlerin tam olarak tasvir edilmesi olup avatarlar doğrudan davacılarla birebir ilgilidir.
Oldukça uzun bir gerekçelendirme ve emsal kararlarla karşılaştırma sonrası mahkeme avatarların davacıların ünlerini, görüntüleri ve seslerinin ticari amaçlarla kullanımı amaçladığından herhangi bir istisna kapsamına da girmeyen bir durum vuku bulması sebebiyle davacıların imaj haklarının ihlal edildiğine hükmetmiştir.
Sonuç
Bu dava Amerikan hukuku bakımından oldukça önemli bir dava niteliği taşımaktadır. İmaj hakları, Anglo Sakson hukukuna özgün ve uzun yıllardır kabul edilen bir hak kümesi olmasına karşın dijital alanda görünümüne ilişkin düzenlemeler oldukça yeni tarihlidir. Bu sebeple 2011 gibi erken bir tarihte böyle bir karar verilmesi Amerikan Yüksek Mahkemesinin imaj haklarının dijital boyutuna ilişkin tutumu ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak Amerikan Yüksek Mahkemesi, dijital avatarların kişinin imaj haklarının dijital alanda bir görünümü olduğunu ve avatar oluşturmak yönüyle kişinin kişilik değerlerinden haksız şekilde ticari amaçlarla istifa edilmesinin imaj haklarının ihlal edilmesi suretiyle tazminat yükümlülüğü doğurduğunu kabul etmektedir.
Kanan İbrahimli’nin 15. Sayı’mızdaki “Deepfake ve Adli Bilişim” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazarın tüm blog yazılarını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Karar metnine ulaşmak için: https://casetext.com/case/no-doubt-v-activision-publishing-inc.
Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Maliye ve Hukuk bölümlerini çift anadal yapmak suretiyle İktisat Fakültesini birincilikle bitirdi. Yüksek lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Özel Hukuk Tezli Yüksek Lisans bölümünde “Deepfake (Derinkurgu) Teknolojisi İle Üretilen Ses ve Görüntülerin Kullanılmasından Doğan Sorumluluk” konulu tez ile tamamladı. İstanbul Üniversitesi Özel Hukuk Doktora programında öğrenimine devam etmektedir.
Başta kişisel verilerin korunması hukuku, fikri mülkiyet hukuku ve yatırım hukuku olmak üzere birçok alanda makale, bildiri ve kitap bölümü bulunmaktadır. Ayrıca bilişim hukuku ve siber zorbalık alanında birçok projede eğitmen olarak görev yapmıştır.