Bu makalemizde Ödeme Sistemleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’da Değişiklik konusuna değineceğiz.
Son yıllarda kişiler arasındaki para transferlerini ve ödeme işlemlerini klasik yöntemlerle yürüten bankalara ve bu işlem için binlerce yıldır kullanılan fiziksel paraya alternatif olarak yenilikçi ve erişilebilir çözümler sunan elektronik para, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile 2013 yılında hayatımıza girmiştir.
Kanuna göre elektronik para ihracı yapma yetkisi olan elektronik para kuruluşları ile ödeme hizmeti sağlamak ve gerçekleştirmek için yetkilendirilen ödeme kuruluşları ile ilgili yetki, denetim ve diğer ilgili işleri yapma yetkisi BDDK(Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu)’dadır. Genel olarak elektronik para sistemlerinde sistemin işleticilerine yönelik faaliyet izni ve denetim işlerini ise Merkez Bankası A.Ş. yürütmektedir.
Bu bağlamda, yoğunluk olarak Merkez Bankası yetkisi ile ilgili olarak, 16 Ekim 2019 tarihinde, Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ve bazı diğer kanunlarda değişiklik yapılmasına yönelik teklif taslağı TBMM’ye sunulmuş ve 12 Kasım 2019 da kabul edilmiş, 21 Kasım 2019’da da resmi gazetede yayınlanmıştır.
Yeni Kanun Neler Getirdi?
Değişikliğe göre, 6493 Sayılı Kanun’da BDDK’nın yetkileri Merkez Bankası’na devredilmektedir. Elektronik para ihraç etme yetkisi olan elektronik para kuruluşları, faaliyet izinlerini Merkez Bankası A.Ş.’den alacak, bunlara ilişkin denetimleri yine Merkez Bankası tarafından yapılacaktır.
Ödeme kuruluşlarının da izinlerini Merkez Bankası’ndan alması öngörülmektedir. Bunlara ek olarak elektronik para ihraç etme yetkisine sahip olan Posta Telefon Telgraf Teşkilatı A.Ş.’nin de bu kapsamda izin ve faaliyetlerinin BDDK yerine Merkez Bankası tarafından yürütülmesi teklifte mevcuttur. Ayrıca BDDK’nın ikincil düzenleme yapma yetkisi de Merkez Bankası’na devredilmesi de teklifte yer almaktadır.
Madde 6’ya eklenmesi öngörülen fıkrada gözetim faaliyetlerinin çemberi de genişlemiş, sistem işleticisi, sistem katılımcılarının yanında, mutabakat kuruluşu, bağlantılı diğer sistemler ile dış hizmet sağlayıcıları gibi faaliyetleri sistemin çalışmasıyla yakından ilgili tüm tarafları da kapsaması öngörülmüştür.
Aynı doğrultuda, kuruluşların MASAK yükümlülük uyum-ihlal denetimi de Merkez Bankası tarafından yapılacağı sonucu ortaya çıktığı için 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un 2. maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde konuya bu kapsamda değişiklik de öngörülmüştür.
PSD2 ile uyumlu bir şekilde iki yeni ödeme hizmeti tanımlanmıştır. Finansal teknoloji hizmetlerinin tüm dünyada yaygınlaşması, “ödeme hizmeti” faaliyetlerinin kapsamını geliştirmiştir. Bu doğrultuda öncelikle mehaz düzenleme olan Ödeme Hizmetleri Direktifi (“PSD”) revize edilmiş, yeni ödeme hizmetleri Avrupa Birliği Ödeme Hizmetleri Direktifi–2 (“PSD2”)’de tanımlanmıştı. Bu gelişmelere paralel şekilde, ülkemizin ihtiyaçları da gözetilerek, bu yeniliklerin kanuni temelde yer alması gerektiği düşünülmüş ve Yeni Kanun’da PSD2 ile uyumlu iki yeni ödeme hizmeti tanımlanarak, ödeme hizmeti kapsamı genişletilmiştir. Bu çerçevede Yeni Kanun ile aşağıdaki hizmetler TCMB’nin denetimine tabi birer “ödeme hizmeti” olarak değerlendirilmiştir.
Değişiklikte, getirilen önemli bir yenilik de, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kendi aralarında mesleki müşterek ihtiyaçlarının karşılanması ve mesleki dayanışma gibi ihtiyaçların karşılanması amacıyla, Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği kurulmasıdır. Birliğin yeni kanunda öne çıkan faaliyetlerinden bir tanesi, üyeleri arasında haksız rekabeti önlemek amacıyla gerekli her türlü tedbiri almak ve uygulamak olarak ön görülmüştür. Diğer bir öne çıkan görevi ise, diğer kanunlardaki hakları saklı kalmak kaydıyla, üyeler ve bireysel müşterileri arasındaki ihtilafların değerlendirilmesi ve çözüme kavuşturulmasını temin etmek üzere hazırlayacakları ve Bankaca onaylanan usul ve esaslar dahilinde hakem heyetini oluşturmaktır.
Yine kanuna göre, Merkez Bankası’na sistemik öneme sahip kurulmuş ve kurulacak sistem işleticilerine hissedar olabilme yetkisi de öngörülmektedir.
Yeni kanunda ayrıca Merkez Bankası’na, sınırlı bir hizmet sağlayıcı kapsamında ya da sınırlı bir mal veya hizmet çeşidi kapsamında ödeme hizmetini ihraç eden ile yapılan ticari bir anlaşma çerçevesinde gerçekleştirilen mal veya hizmet alımında kullanılabilen araçlar veya buna benzer işlemlerin toplam büyüklük ve etkisine göre Bankanın belirleyeceği seviyeye ulaşması durumunda bu Kanun kapsamında ödeme hizmeti olarak değerlendirilebilmesine karar verme yetkisi verilmiştir. Elektronik parayı ihraç eden kuruluşun sadece kendi mağaza ağında, sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında, yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında veya yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilen ön ödemeli araçlar ile yapılan işlemlerin toplam büyüklük ve etki alanı açısından Bankaca belirlenecek belirli seviyeye ulaşması durumunda, bu Kanun kapsamında değerlendirilmesine karar verebilme yetkisi verilmektedir.
Bankanın bu Kanuna tabi faaliyetler açısından ödemeler alanını olumsuz etkileyebilecek nitelikte durum ve uygulamaların bulunduğunu tespit etmesi durumunda, Bankaya konu ile ilgili çalışma komiteleri kurma, bu komitelerin çalışma usul ve esaslarını ilgili tarafların görüşlerini alarak belirleme ve bu komitede alınan kararların uygulamaya geçirilmesi için gerekli iş ve işlemleri yapma yetkisi verilmiştir. Ayrıca banka, ödeme hizmeti sağlayıcısındaki verilerin ödeme hizmeti başlatma ve hesap bilgisi sağlama faaliyetleri kapsamında başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısı ile paylaşılmasına ilişkin her türlü usul ve esası belirleyebilir.
Madde 11’deki değişiklik ile Merkez Bankası’na elektronik para kuruluşlarının hangi faaliyetlerinin kredi verme faaliyeti olarak değerlendirilmeyeceğine ilişkin yetki de verilmektedir.
Teklifte eklenmesi öngörülen bir diğer husus da, Merkez Bankası’nın, gerekli gördüğü durumlarda 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankaların bilgi sistemlerinin bu Kanun kapsamındaki faaliyetleri ile ilgili olarak bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesini isteyebilmesidir.
Yeni Kanun’la beraber 6493 sayılı Kanun’da yer alan idari para ceza tutarları yeniden değerleme oranları da gözetilerek arttırılmış, 20.000TL–500.000TL’den 40.000TL– 900.000TL’ye çıkarılmıştır. Söz konusu idari para cezasını da vermeye yetkili kuruluş, Yeni Kanun’da yer alan diğer değişikliklere paralel olarak TCMB olarak belirlenmiştir. Ayrıca, bu madde kapsamında verilecek idari para cezalarına karşı idare mahkemelerinde dava açılabilecektir.
Gerekli Altyapı Oluşturulana Kadar Süreç Nasıl İşleyecek?
Kanunda geçici madde 3’te belirtilene göre, Kanunla yapılan değişikliklere uygun düzenlemeler yapılıncaya kadar bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce çıkarılmış Kurum kararlarının ve Kurul kararları uygulanmaya devam edecektir.
Kanun’un 12. maddesinin birinci fıkrasının (f) ve (g) bentlerinde belirtilen ödeme hizmetlerini sunmakta olup bu Kanun’a göre ödeme kuruluşu sayılan kuruluşlar, Merkez Bankası’nın bu Kanun kapsamında çıkaracağı yönetmeliklerle alakalı olarak 1 yıl içinde Bankaya başvurarak gerekli izinleri almak zorunda olacağı belirtilmiştir.
Kanunun 15. maddesinin, yayımı tarihinden 6 ay sonra, diğer maddelerin ise 1/1/2020 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.
Sonuç
Kanunun genel gerekçesinde de belirtildiği üzere, 6493 sayılı Kanun kapsamında ödemelerin oldukça dinamik bir alan olması nedeniyle bu değişikliklere ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. Ayrıca bu düzenleme ile BDDK ile Merkez Bankası arasında ikili kontrol mekanizmasının tek çatılı kontrol mekanizmasına dönüşecek ve sonuç olarak da Merkez Bankası’nın otorite kurum haline gelecektir.
Ankara Barosu’na kayıtlı avukattır. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 2019 yılında mezun olmuştur. Hukuk ve teknoloji alanlarında çalışmalar yürütmekte olup, Hukuk ve Bilişim Dergisi ile Blog’un genel koordinatörlük ve editörlük görevlerini yürütmektedir. Anadolu Üniversitesi S.B.E. Özel Hukuk Anabilim Dalından “Metaverse Dünyasında Fikri Hakların Korunması” konulu yüksek lisans tezi ile mezun olmuştur.