A. Giriş
16 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete’de, “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılamamasına Dair Yönetmelik” yayınlanmıştır. Kripto varlıklar (kripto paralar) bazı ülkelerde tamamen yasaklanmış, bazı ülkelerde ise kullanılması yönünde hukuki olarak tanınmıştır. Kripto paraların ve kripto para borsalarının Dünya’daki durumu hakkında değerlendirmelere Hukuk ve Bilişim Dergisi 3 ve 5. Sayısından ulaşılabilecektir. (Bağlantı: https://hukukvebilisim.org/gecmis-sayilar/ ) ( bilişim suçları, bilişim hukuku, kripto para hukuku )
Yeni yayınlanmış olan Yönetmelik ise, bu yazımızda değerlendirilecektir. Bu değerlendirmenin sağlıklı olabilmesi için, en başta Yönetmeliğin Dayanak olduğu Kanun’ları incelemek gerekecektir. Bu kapsamda Yönetmelik’in dayanak Kanun ve ilgili maddeleri şunlardır: ( bilişim suçları, bilişim hukuku, kripto para hukuku )
1.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu: 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (f) alt bendi
Merkez Bankasının temel görev ve yetkilerinin yer aldığı ilgili madde bendi şu şekildedir: “Türk lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlamak ve gereken düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek.”
Yönetmeliğin idari olarak bu bent dayanağı ile çıktığı söylenebilecektir.
2. 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun: 12 nci maddesinin üçüncü fıkrası ile 18 inci maddesinin altıncı fıkrası
Burada asıl olarak önemli olan ilgili fıkra şu şekildedir: m.12/3: “Ödeme hizmetlerine, ödeme hizmetleri kapsamında tarafların hak ve yükümlülüklerine, ödeme hizmetine ilişkin sağlanacak bilgi ve koşullar ile çerçeve sözleşmeye ilişkin usul ve esaslar, Mali Suçları Araştırma Kurulunun görüşünün alınması suretiyle Bankaca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”
B. DEĞERLENDİRME
1.Kapsam
Yönetmeliğin doğru anlaşılabilmesi için, en başta kapsamı doğru belirlenmelidir. Kapsam açısından ise tanımların doğru yerlere yerleştirilmesi gerekmektedir. Yönetmelik madde 1’de kapsam ve amacı belirtilmiştir. Madde metni şu şekildedir:
Madde 1: “Bu Yönetmeliğin amacı, ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasına ve ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmemesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. “
Madde metninde en başta “ödeme” ve “ödeme hizmeti” kavramlarının ve kapsamlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
“Ödeme” kavramının tanımı Kanunlarda direkt olarak yer almasa da, “ödeme hizmeti” kavramının alt yapısının, asıl olarak 6493 Sayılı Kanun’da çerçevesinin çizildiği görülmektedir.
1.1. Ödeme Hizmeti:
6493 sayılı Kanun m.3/s bendi, “ödeme hizmeti”ni “Bu Kanunun 12 nci maddesinde belirtilen hizmetleri” şeklinde belirtmiştir. 12. Madde metnine bakıldığında, şu işlemlerin ödeme hizmeti olacağı söylenecektir:
– Ödeme hesabının işletilmesi için fon aktarımı, borçlandırma, ödeme kartı veya benzer araçla yapılan işlemler de dahil gerekli tüm işlemleri,
– Ödeme aracının ihraç veya kabulü ile para havalesini,
– Bilişim veya elektronik cihazla yapılan ödeme işlemleri
– Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetleri,
– Diğer ödeme hizmet sağlayıcısı nezdinde de dahil ödeme emri başlatma hizmeti
– Açık şekilde çevrimiçi platromlarda mevcut ödeme hizmetleri
– Ödemeler alanında toplam büyüklük veya etki alanı açısından Bankaca belirlenecek seviyeye ulaşan diğer işlem ve hizmetleri.
Bakıldığında, ödeme hizmetinin “6493 sayılı Kanun kapsamındaki “elektronik para ve ödeme kuruluşları” nezdinde gerçekleştirilecek hizmetleri kapsadığı görülmekle birlikte, “ğ” bendinde, Merkez Bankası’nın “ödemeler alanındaki diğer işlem ve hizmetler ”in de büyüklüğü ve etki alanına göre “ödeme hizmeti” kapsamına alabileceği belirtilmiştir.
1.2. Ödeme:
Yönetmelik Madde 1’de “ödeme” ve “ödeme hizmeti” kavramının farklı şekilde belirtilmesi, ve “6493 sayılı Kanun 12. Madde “ğ” bendinde” ise “ödemeler alanı” ibaresi ile “ödeme” kavramını farklı amaçla yani gerçek anlamı ile kullanması dolayısı ile, Yönetmelik’in kapsamının “kripto paralar (varlıklar) ile gerçekleştirilecek her türlü ödemelerin olduğu kanısındayız.
Metne bakıldığında “ödeme” ve “ödeme hizmeti” kavramlarına ayrı olarak yer verildiği görülmektedir.
1.3. Elektronik Para İhracında Kripto Varlıkların Doğrudan Veya Dolaylı Olarak Kullanılmaması
6493 sayılı Kanun kapsamında “elektronik para ihracı” faaliyetlerinde kripto paraların hiçbir şekilde kullanılamayacağı Yönetmelik madde metninde belirtilmiştir. Bu kapsamda elektronik para kuruluşları kripto para(varlık) ihraç edemeyecektir.
1.4. Ödeme Ve Elektronik Para Kuruluşlarının Kripto Para Borsalarına Yapılacak Fon Aktarımlarına Aracılık
Yönetmelik kapsamında, kripto varlıklara ilişkin alım-satım-saklama platformları olan “kripto para borsaları”na, yine 6493 sayılı Kanun kapsamındaki “ödeme ve elektronik para kuruluşları”, fon aktarımında aracılık edemeyecektir.
2.Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmaması
2.1. Kripto Varlıkların Tanımı
Yönetmelik, m.3 birinci fıkrada, kripto varlıkları şu şekilde tanımlamıştır: “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar.”
Merkez Bankası’nın, blokzincir (blockchain) teknolojisi ve benzer kriptoloji teknikleri sonucu oluşturulmuş değerleri, itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçları arasında saymadığı, gayri maddi varlık olarak değerlendirdiği görülmektedir. Bu tanım, Türk Hukukunda kripto paraların (varlıkların) tanımının yapıldığı ilk regülasyondur.
2.2.Kripto Varlıkların Ödemelerde Kullanılamaması
Yönetmelik m.3 iki ve üçüncü fıkralarda, kripto varlıkların ödemelerde kullanılamayacağı düzenlenmiştir. Yönetmelik metni şu şekildedir:
“(2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.
(3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.”
Görüldüğü üzere Yönetmelik ile, Hukukumuzda kripto varlıkların yukarıda bahsettiğimiz kapsamda ödemelerde kullanımı yasaklanmış durumdadır. Ayrıca bu varlıkların kullanılmasına yönelik doğrudan veya dolaylı hizmetler de yasaklanmıştır.
C.SONUÇ
Özetlemek gerekirse Yönetmelik, kripto varlıklara (paralara) ilişkin her türlü ödeme faaliyetini yasaklamış durumdadır. Yani Yönetmelik, son zamanlarda asıl olarak siber güvenlik açıklarının ve finansal ihlallerin yaşandığı kripto para borsalarında yapılan alım-satımları engellememiş bulunmaktadır.
Yönetmelik, 30 Nisan 2021’de yürürlüğe girecektir.
Av. Ali ERŞİN’in tüm yazılarını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayısını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Ankara Barosu’na kayıtlı avukattır. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 2019 yılında mezun olmuştur. Hukuk ve teknoloji alanlarında çalışmalar yürütmekte olup, Hukuk ve Bilişim Dergisi ile Blog’un genel koordinatörlük ve editörlük görevlerini yürütmektedir. Anadolu Üniversitesi S.B.E. Özel Hukuk Anabilim Dalından “Metaverse Dünyasında Fikri Hakların Korunması” konulu yüksek lisans tezi ile mezun olmuştur.