REKABET KURULUNUN İNCELEME VE ARAŞTIRMALARINDA USULÜ
Rekabet Hukuku ve Rekabet Kurulu
Rekabet hukukunda Rekabet Kurulu inceleme ve araştırma usulü detaylı olarak 4054 sayılı RKHK da düzenlemiştir. İşbu Kanun uyarınca Rekabet Kurulu’nun hangi durumlarda inceleme başlatacağına, bu incelemelerde hangi yetkileri ne kapsamda kullanacağına, incelemeleri ne kadar sürede sonuçlandıracağına, inceleme sürecinde taraf teşebbüslerin haklarına, inceleme sonucunda kararların nasıl alınacağına, inceleme sürecinde ve sonucunda uygulanabilecek yaptırımlara, Kurul kararlarına itiraza ilişkin ayrıntılı usul düzenlemeleri yer almaktadır.[1]
Rekabet Kurulu’nun bir olayı inceleyip karara bağlaması kısaca şu şekilde olmaktadır. Rekabet Kurulu, ihbar, şikayet veya resen başka kaynaklardan öğrendiği bir rekabeti sınırlayıcı uygulama hakkında ya doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma açmaya gerek olup olmadığını anlamak için ön araştırma açmaya karar verir. Soruşturma açmaya karar verilirse taraflar bundan bilgilendirilir. Önce, bir yazışma, yazılı iddia ve savunmaların ileri sürülmesi aşaması vardır. Daha sonra sözlü savunma devresi başlar; bundan sonra bir karara ulaşılır.[2] Görüleceği üzere usul kuralları 4 aşamadan oluşmaktadır:
- Ön araştırma,
- Soruşturma,
- Sözlü savunma toplantısı,
- Nihai karar.
1.ÖN ARAŞTIRMA
4054 sayılı RKHK Madde 40– ‘’Kurul, resen veya kendisine intikal eden başvurular üzerine doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için önaraştırma yapılmasına karar verir.’’ denilerek Rekabet Kurulu herhangi bir şikayet ve ihbar almadan re’sen soruşturma veya ön araştırma başlatılabilmektedir. Ayrıca şikayet başvurusu için de İhlale Son Verme Madde 9 ‘’Meşru bir menfaati olan gerçek ve tüzel kişiler şikâyette bulunabilir.’’ amir hüküm uyarınca meşru menfaati olan herkesin şikayet hakkı bulunduğunu önemle belirtmek isteriz. Diğer bir başvuru hakkı da Ticaret Bakanlığı’na vermiş olmasıdır. Dolayısıyla Bakanlık da ihlal olarak gördüğü durumlarda Kurula başvurma hakkı bulunmaktadır.
Akabinde ön araştırma yapılmasına karar verildiği takdirde Kurul Başkanı, meslek personeli uzmanlardan bir ya da birkaçını raportör olarak görevlendirir. Ön araştırma yapmakla görevlendirilen raportör 30 gün içinde elde ettiği bilgileri, her türlü delilleri ve konu hakkındaki görüşlerini Kurula yazılı olarak bildirmektedir. Bu safhada taraflardan savunma istenmesine dair bir zarurilik bulunmamaktadır.
Ön araştırma raporunun Kurula teslimini takip eden 10 gün içinde, Kurul elde edilmiş olan bilgileri değerlendirerek karar vermek üzere toplanır ve soruşturma açılmasına veya açılmamasına karar verir.
Kurulun, ihbar veya şikayet başvurularında ileri sürülen iddiaları ciddi ve yeterli bulması durumunda, ihbar veya şikayet edenlere ileri sürülen iddiaların ciddi bulunduğu ve araştırmaya başlandığı yazılı olarak bildirilir. Kurulun, gerek başvuruları açıkça reddetmesi, gerekse süresi içinde bildirimde bulunmayarak reddetmiş sayılması durumlarında, doğrudan ya da dolaylı menfaati olduğunu belgeleyen herkes Kurulun red kararına karşı yargı yoluna başvuru hakkı bulunmaktadır.
Anlaşılacağı üzere söz konusu bu aşama tarafların başvurularında yeterli delil bulunmadığı takdirde bir ön bilgi toplama mahiyetinde olup gerekli ve ciddi görülmeyen başvurunun soruşturma aşamasına konu edilmemektedir. Dolayısıyla ön araştırma aşaması soruşturmanın zorunlu bir safhası değildir.
2.SORUŞTURMA
4054 sayılı RKHK 43-45 maddeleri arasında soruşturma aşaması detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Kanunda da izah edildiği üzere; soruşturma yapılmasına karar verildiği takdirde, Rekabet Kurulu, soruşturmayı yürütecek raportör veya raportörleri belirlemektedir. Soruşturma en geç 6 ay içinde tamamlanmakta olup gerekli görüldüğü hallerde bir defaya mahsus olmak üzere Kurul tarafından 6 aya kadar ek süre verilebilir. Kurul, başlattığı soruşturmaları, soruşturmaya başlanması kararının verildiği tarihten itibaren 15 gün içinde ilgili taraflara bildirir ve tarafların ilk yazılı savunmalarını 30 gün içinde göndermelerini ister. Taraflara tanınan ilk yazılı cevap süresinin başlayabilmesi için Kurulun bu bildirim yazısı ile birlikte, iddiaların türü ve niteliği hakkında yeterli bilgiyi ilgili taraflara göndermesi gerekir. İkinci yazılı savunma ise soruşturma safhası sonunda hazırlanan rapor, tüm Kurul üyeleri ile ilgili taraflara tebliğ edilir.
İşbu Kanunu ihlal ettiği belirlenenlere yazılı savunmalarını 30 gün içinde Kurula göndermeleri tebliğ edilir. Tarafların gönderecekleri savunmalarına karşı soruşturmayı yürütmekle görevlendirilenler 15 gün içinde ek yazılı görüş bildirir ve bu da tüm Kurul üyeleri ile ilgili taraflara bildirilir. Taraflar 30 gün içinde bu görüşe cevap verebilirler. Burada da taraflar doktrindeki bir görüşe göre cevaba cevap niteliği taşıyan üçüncü yazılı savunma safhasıdır. Tarafların süresi içinde verilmeyen savunmaları dikkate alınmamaktadır.
Ayrıca uzlaşma prosedürü de bulunmaktadır. Şöyle ki; soruşturmaya başlanmasından sonra Rekabet Kurulu, ilgililerin talebi üzerine veya resen, soruşturma sürecinin hızlı bitirilmesinden doğacak usuli faydaları ve ihlalin varlığına veya kapsamına ilişkin görüş farklılıklarını göz önüne alarak uzlaşma usulünü başlatabilmektedir. Kurul, hakkında soruşturma başlatılan ve ihlalin varlığı ile kapsamını kabul eden teşebbüs veya teşebbüs birlikleri ile soruşturma raporunun tebliğine kadar uzlaşabilir.
Bu çerçevede Kurul, hakkında soruşturma açılan taraflara, ihlalin varlığını ve kapsamını kabul ettikleri bir uzlaşma metni sunmaları için kesin bir süre verir. Verilen süre geçirildikten sonra yapılan bildirimler dikkate alınmaz. İhlal tespitinin ve idari para cezasının yer aldığı bir nihai kararla soruşturma sonlandırılır. Uzlaşma usulü sonucunda idari para cezasında yüzde yirmi beşe kadar indirim uygulanabilir. Sürecin uzlaşma ile neticelenmesi halinde, idari para cezası ve uzlaşma metninde yer alan hususlar uzlaşmanın taraflarınca dava konusu yapılamamaktadır.
3.SÖZLÜ SAVUNMA TOPLANTISI
Sözlü savunma toplantısı, tarafların cevap dilekçesi ya da savunma dilekçelerinde sözlü savunma hakkını kullanmak istediklerini bildirmeleri üzerine yapılır. Ayrıca Kurul, kendiliğinden sözlü savunma toplantısı yapılmasına karar verebilir. Sözlü savunma toplantısı, soruşturma safhasının bitiminden en az 30 gün en çok 60 gün içinde yapılır. Sözlü savunma toplantısı davetiyeleri sözlü savunma toplantısı gününden en az 30 gün önce taraflara gönderilir.
Madde gerekçesinde, sözlü savunma toplantısının nihai karar açısından önemli olduğu vurgulanmıştır. Gerekçede, taraflar bu toplantıda, yazı ile ifade edemedikleri savunmalarını Kurul önünde açık bir şekilde sunma fırsatını elde etmiş oldukları, sözlü savunma toplantılarının Kurul üyeleri bakımından da önemli olduğu, onların da toplantıda yapılan sözlü savunmalar da olayı daha iyi kavrayarak daha adil karara varabilme fırsatını elde etmiş oldukları belirtilmiştir.[3]
4.NİHAİ KARAR
Sözlü savunma toplantısı yapıldıktan sonra aynı gün, bu mümkün olmaz ise gerekçesi ile birlikte 15 gün içinde karar verilir. Sözlü savunma toplantısı yapılmasının taraflarca talep edilmediği ve Kurulun da kendiliğinden sözlü savunma yapılmasına karar vermediği hallerde, nihaî karar dosya üzerinde yapılacak incelemeye göre, soruşturma safhasının bitiminden sonra 30 gün içinde verilir. Sözlü savunma yapılmasına karar verilmesine rağmen ilgili tarafların sözlü savunmaya gelmemesi halinde karar, belirlenmiş toplantı tarihinden sonraki bir hafta içinde dosya üzerinde yapılacak incelemeye göre verilir.
Rekabet Kurulunun vermiş olduğu nihai kararlarına karşı yetkili idare mahkemesinde dava açılabilir. Kurul kararlarına karşı açılan her türlü dava öncelikli işlerden sayılmaktadır. Kurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması kararların uygulanmasını ve idarî para cezalarının takip ve tahsilini durdurmaktadır. Görüleceği üzere Rekabet Kurulunun vereceği nihai kararlara karşı yargı denetimi açıktır.
Ayrıca rekabet hukuku hakkında giriş seviyesi bilgi sahibi olmak için “Rekabet Hukukuna Genel Bakış” isimli yazımızı da okuyabilirsiniz.
Dipnotlar
[2] Prof.Dr. İ. Yılmaz ASLAN, Rekabet Hukuku Dersleri, 349. Sy.
[3] Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun Genel Gerekçesi
