Youtube Kids İçeriklerinin Denetlenmesi Hususunda İdarenin Sorumluluğu
Giriş
Sosyal medya platformları yetişkinlerin kullanımına sunulmuş olmakla beraber çocuklar tarafından da en az yetişkinler kadar kullanılmaktadır. Özellikle video paylaşım platformları çocukların nispeten daha çok rağbet ettiği platformlardır. Yetişkinlerin kullanımına sunulan ancak çocuklarında yer aldığı video paylaşım platformlarında, çocukları bekleyen birçok risk bulunmaktadır. İlgili risklerin varlığı, ebeveynlere ve platform sağlayıcılara sosyal medyada çocukları koruyucu görevler yüklemiştir.
Sanal dünyada çocukların varlığı gözetilerek bu çalışma kapsamında; sosyal medya, idarenin sorumluluğu ve ilgili kanuni düzenlemeler üst başlık olarak incelenmiştir.
A) Sosyal Medya
1) Dijitalleşme ve Sosyal Medya
Bilişim teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler ve değişimler medyayı da etkilemektedir. Bu bağlamda klasik medya araçları yerini dijital medya araçları almıştır. Dijitalleşme beraberinde sosyal medya ve bağımsız yayın yapılabilen platformları da getirmiştir. Sosyal medya platformları ve bağımsız yayın yapılabilen platform kullanıcıları, dijital içerik üreticisi haline gelmiştir. Bu durum iletişim, etkileşim ve sosyalleşmeyi nispeten arttırmış görünse de içeriğinde birçok risk barındırmaktadır.
Sosyal medya; geniş anlamı ile bireyler tarafından çevrimiçi olarak, web siteleri, forumlar, sohbet odaları, bloglar, elektronik posta, müzik paylaşım siteleri, iş ağ siteleri, sözlükler, internet tartışma platformları, video, resim paylaşım siteleri, sosyal ağları ve podcastleri içermektedir. (Mangold ve Faulds, 2009)[1]
Sosyal medya ağları, platform kullanıcılarının açık, kısmen kapalı veya tamamen kapalı profil oluşturup, etkileşim kurmak istediklerinin listesini hazırlayabildikleri, bunları sergiledikleri, paylaştıkları ve başka kullanıcıların profillerini, bilgi, paylaşım ve etkileşimlerini izleyebildikleri sanal bir etkileşim ortamdır. (Boyd ve Ellision, 2008)[2]
Günümüz itibariyle bilgi iletişim teknolojileri alanında yaşanan gelişmeler ve internetin yaygın kullanımıyla beraber kişisel verilerin sanal ortamlarda artmasına ve internet yoluyla kişisel bilgilere erişimin kolaylaşması kişisel özel bilgi ve verilerin hukuka aykırılık teşkil edebilecek bir şekilde yetkisiz ve genellikle art niyetli kişilerin eline geçmesine sebep olmuş̧, böylelikle bireylerin yaşamlarına ilişkin kişisel verilerinin hukuk kurallarına aykırı bir şekilde alenileşmesi durumu endişesini ortaya çıkmıştır. (Sırabaşı, 2007)[3]
Yetişkin bireyler tam ehliyete haiz olmaları nedeni ile yaptıkları eylemlerin sonuç ve karşılıklarını kavrayabilecek yetiye sahiptirler. Çocuklar için ise aynı durum geçerli değildir. Çocukların dijital medya ve sosyal medya platformları üzerindeki eylemlerinin neticelerini kavramaları kimi zaman güç olmaktadır. Bu durum çocukların dijital medya ve sosyal ağ platformları içerisinde daha savunmasız durumda olduklarını göstermektedir. Ebeveynler, devletler, ağ sağlayıcılar tarafından sanal ortamda korunmaya muhtaç olan çocuğun üstün yararı gözetilerek sosyal medyanın kullanımın sağlanması zorunludur.
Yetişkin bireyler, çocukların sosyal medya platformlarındaki varlıklarını görmezden gelebilmekte, çocukların psiko-sosyal, bilişsel, cinsel ve bedensel gelişimlerini olumsuz yönde etkileyebilecek beraberinde toplumun genel ahlak kurallarıyla bağdaşmayacak paylaşımların sosyal medya araçları üzerinden yapılması önemli hukuki, ahlaki ve etik ihlallerin ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. (Serin, 2019)[4]
Birleşmiş Milletler Uluslararası Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) 2018 yılında yayımlamış olduğu bildiride tüm dünyada her gün 175 binden fazla çocuğun internet ortamında yer aldığını, dijital erişimin çocuklara birtakım yararlar ve fırsatlar sunduğunu belirtmiştir. Dijital erişimin çocuklara birtakım yararlar ve fırsatlar sunmakla beraber cinsel istismar, siber zorbalık, zararlı içeriğe ulaşma ve çocuk yaştaki bireylere ait özel bilgilerin kötüye kullanımı gibi risklerde sahip olduğunu belirtmiştir. (Unicef, 2018)[5]
Sanal dünya içerisinde meydana gelen bu gelişmeler etkili ve hızlı iletişimi sağlamanın yanında çeşitli ihlallere ve hukuka aykırılıklara yol açmaktadır. Nitekim istatistiksel araştırma ve çalışmalar, değişim ve artışı ispatlar niteliktedir. TÜİK’in “Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2021” bültenine göre İnternet kullanımı, 6-15 yaş grubundaki çocuklar için 2013 yılında %50,8 iken 2021 yılında %82,7 olduğunu açıklamıştır. (TÜİK,2021)[6] Artan dijital medya kullanımı çocukların bilinçli bir dijital medya okur yazarı olmasını gerekli kılmaktadır. Çocuklara yönelik olan söz konusu tehlike ve risklerin azaltılması amacıyla dijital medya okur yazarlığı, sosyal medyada ebeveyn kontrolünün arttırılması gerekmektedir.
Çocuklar tarafından İnternet ve sosyal medya yer alma oranının artması, pedofili davranışlarının artması için bir risk oluşturmaktadır. Pedofili “çocuk istismarcısı” olarak tanımlanabilir. Resim ve video gibi görsel araçlar üzerinden de istismarın gerçekleştirilebilir. Dijital araçlar ve sosyal medya platformları üzerinden cinsel istismara uğrayan çocuklar ile gerçek yaşamda cinsel istismara uğrayan çocukların gösterdiği bulgu ve semptomlar aynı olabilmektedir. Benzer semptom ve bulguların yanında dijital araçlar ve sosyal medya platformları üzerinden cinsel istismara uğrayan çocuklarda; intihar girişiminden, depresyona; psikomatik eğilimlerden, post travmatik stres bozukluğuna kadar pek çok farklı rahatsızlık mevcut olabilmektedir. (Alikaşifoğlu, 2012)[7]
Sosyal medya ve dijital araçların çocukların psiko-sosyal ve sağlık gelişimlerine olumlu etkileri bulunduğu kadar olumsuz etkileri de bulunmaktadır. Yetişkinler tarafından nispeten daha az dikkate alınan olumsuz etkilere karşı çocukların korunması gerekmektedir. Nitekim çocukların ihmal ve istismar edildiği toplumlarda, yetişkinlerin de insan onuruna uygun insan haklarından nasibini almış bir hayat yaşamaları zorlaşacaktır. (Serozan, 2017)[8]
2) Sosyal Medyadan Çocuklara Yönelen Tehditler ve Etkileri
Bilginin yayılması ve iletişimin hızlılığı açısından sosyal medya araçları fayda maliyet açısından oldukça karlıdır. Geleneksel medya üzerinden bir bilginin yayılması zamansal açıdan uzun bir zaman almakla beraber beraberinde belli bir maliyeti de getirmektedir. Bu maliyeti karşılamaktan imtina edenler sosyal medya üzerinden etkileşim sağlamaktadır. Sosyal medya platformlarındaki ve dijital platformlardaki hızlı akış denetim ve kontrol mekanizmasını kullanmayı zorlaştırmaktadır. Geleneksel medya araçlarında kullanılan kontrol mekanizmaları sanal dünya için geçerli değildir. Bu durum dijital medyada kontrolsüzlüğe ve denetimsizliğe sebep olmaktadır.
Dijital medyada mevcut olan kontrolsüz ve denetimden yoksun olma durumu çocukları dijital dünyada korunmaya muhtaç hale getirmektedir. Dünyayı keşfeden küçüklerin, kontrolsüz sosyal medya ortamından dünyayı keşfetmesi oldukça risklidir. Filtresiz bir şekilde sosyal medya ile tanışan bir çocuk kısa zaman içerisinde pornografik, şiddet içerikli, insanlık onuruna aykırı eylem ve görüntüler ile tanışacak ve bilinçaltına bu görüntüleri kaydedecektir.
Toplumların temel bir öğesi olan çocuğun bedensel, duygusal, zihinsel ve ahlakî gelişimi ile ilgili eğitsel tedbirlerin alınmasının yanında, onun toplum ve aile içindeki yerini düzenleyen hukuk kuralları ile de doğru orantılıdır. Gereksinimleri yeterli düzeyde karşılanmamış, temel haklarından yoksun bırakılmış, üzerinde doğal güçsüzlüğü nedeniyle ebeveynin, okul yöneticisinin, öğretmenin, bakıcısının, işverenin, polisin, hâkimin ve savcının her türlü baskıda bulunabileceği bir obje olarak algılanan çocuğun, hukuk ile korunmalıdır. Bir obje olarak algılanmaması adına çocuğu koruyan hukuk kurallarının; çocuğun saygınlığı, onuru, şeref ve haysiyeti, özgürlüklerine uygun olmasında, çocuğun olduğu kadar toplumun da yararı bulunmaktadır. (İnan, 1968; akt. Akyüz, 2016)[9]
Bedensel ve psiko-sosyal gelişimini tamamlamamış olmasından çocuk dolayı kendin durumuna has özel politikalara gereksinim duyar. Çocukların bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerini tamamlamamış olmaları çocukları bir risk grubu haline getirmektedir. Her türlü istismar durumlarına karşı kendini koruma ve kollama olanağına sahip olmayan çocukların öncelikle zihin ve beden bütünlüğünün korunması içinde yaşanılan toplumla birlikte devletin de vazifesi olarak kabul edilmektedir. Çocuk refahının düşük olmasındaki nedenler genellikle çocuğun mensubu bulunduğu aile ve toplum tarafından meydana getirilirken, çocukken yaşanan problemler ilerleyen zamanlarda toplumun ve o çocuğun kurmuş olacağı ailenin sorunlar yaşamasına neden olabilme riskini taşımaktadır. Bu bağlamda çocukların yaşadığı problemler sadece o çocuğu ya da mensubu bulunduğu aileyi ilgilendirmenin ötesinde bütün toplumun sorunu ve parçasıdır. (Karakaş ve Çevik, 2016).[10]
Sosyal medyada tanıştıkları dünya ile gerçek dünya arasındaki farklılık çocukların gerçek dünyaya uyum sağlamasını zorlaştıracaktır. Bu durumda çocukların gerçeklik algısı bozulacaktır. Olumsuz görüntü ve içeriklere maruz kalan çocuklar; yeme bozukluğu, vücut utandırma ve kötüleme, narsist kişilikler gibi zihinsel sağlık sorunlarına yaşayacakladır. (Jaffar vd., 2020)[11]
3) YouTube Kids
YouTube Kids, Google’ın bir yan kuruluşu olan YouTube tarafından geliştirilen bir çocuk video uygulaması olarak tanımlanır. Uygulama, çocuklara yönelik hizmetin bir seçeneğini sunar. İçerik seçimleri, ebeveyn denetimi özellikleri ve 13 yaşın altındaki çocuklar için uygunsuz olarak kabul edilen videoların filtrelenmesi özelliklerini barındırmaktadır. (Vikipedi, 2023)[12]
YouTube Kids, YouTube kullanıcılarına 15 Şubat 2015 tarihinde sunulmuştur. Ülkemizde ise kullanıcılarına 21 Nisan 2021 tarihinde sunulmuştur.
YouTube Kids kurulumunda ebeveyn veya çocuk tarafından kurulma seçeneği olan iki başlıktan oluşuyor.
YouTube Kids ebeveynlere; okul öncesi (4 yaş ve altı), küçük (5-8 yaş), büyük (9-12 yaş) şeklinde içerik filtreleme seçenekleri sunmaktadır.
YouTube Kids tarafından sunulan yaş seçeneklerinden herhangi birini seçmiş olmak çocuğun yalnızca filtrelenmiş güvenilir içerikler ile karşılaşacağı konusunda kesinlik taşımamaktadır. Nitekim YouTube Kids kullanıcılarına, yetişkinlere uygun içerikleri engellemek amacıyla teknik inceleme yapıldığını belirtse de, tüm videoların manuel olarak incelenmediği konusunda uyarmıştır. YouTube içeriklerinin çocuklara uygunluğu konusundaki denetim yapay zeka tarafından gerçekleştirilmektedir. Manuel olarak videoları incelenmeyen YouTube Kids, ebeveynlere gözden kaçan uygunsuz içeriklerin işaretlenmesi halinde hızla inceleneceğini belirtmiştir.
YouTube Kids platformu tarafından düzenlenen filtreleme ve denetleme mekanizmalarının geliştirilmesi kullanıcı bildirimlerine göre devam etmektedir. Gerçek anlamda sanal bir koruma sağlanamamıştır.
Görsel ve işitsel yönden duyarlı olan, dış dünyayı keşfeden çocuklar YouTube yoğun bir biçimde ilgi göstermektedirler. Sekiz yaşından küçük çocukların, vakitlerinin %65’ini çevrimiçi YouTube videoları izleyerek geçirdiği tespit edilmiştir. (Jaffar vd., 2020)[13] Özellikle Covid-19 salgınından sonra çocukların bir günde izledikleri video sayısının dört yıla önceye kıyasla iki kat arttığı tespit edilmiştir. (Qustudio, 2020)[14]
YouTube Kids çocuğun üstün yararının filtreleme mekanizması ile korunması amacı ile kullanılan bir video uygulaması olmakla beraber ebeveynlere ve içerik üreticilerine birçok sorumluluk yüklemektedir. YouTube Kids ebeveyn geri dönütleri ve yapay zeka aracılığı ile gerçekleştirdiği filtreleme geliştirilmektedir. Bu filtreleme ve denetim mekanizması bir süre daha çocukları korumak adına yetişkinler ve idarenin gündeminde olacaktır.
4) YouTube Kids İçeriklerinin Çocuk Haklarına İlişkin Meydana Getirebileceği İhlaller ve Koruma Mekanizmaları
Çocukların YouTube kullanımlarının YouTube Kids platformu sayesinde ebeveynler tarafından kontrol edilebilir bir platform haline getirilmesi çocukların ebeveynlerin tasarrufu altındaki bir obje olarak algılanmasına neden olmaktadır. Çocukların TMK gereğince velayet hakkına sahip olan ebeveynler etik değerlerden uzaklaşarak çocuğa bir obje muamelesinde bulunmaktadırlar. Bu durum çocuğun onuru açısından kırıcıdır.
Ebeveynler çocuğun yüksek menfaatini gözeterek denetimlerini ve filtrelemelerini gerçekleştirmelidirler. Denetim ve filtreleme, güç savaşı değil, koruma mekanizması niteliğinde olmalıdır.
YouTube Çocuk sadece çocuklara yönelik bir platform olmasına rağmen kimi zaman bu platformda dahi uygunsuz içerik yer alabilmektedir. (Tahir vd., 2019)[15] Bu nedenle yakın zamanda YouTube Çocuk içerik geliştiricilere karşı yeni bir düzenleme getirerek, uygunsuz içerik üreticilerin hesaplarını tamamen engelleme kararı almıştır.
Bu platformda içerik üretimine yönelik hem aileleri hem de içerik üreticilerini bilgilendirmeyi hedefleyen bir kılavuz rehber sunmuştur. (bkz. YouTube Çocuk İçerik Üretimi: Bir Alan Kılavuzu). YouTube Çocuk, ebeveyn kontrol ve denetim ayarları sayesinde içerik engelleme ve paylaşma, içerik ayarları, yalnızca onaylı içerik, arama özelliğini kapatma, izleme ve arama geçmişini silme veya duraklatma gibi temel denetim imkanları sunmaktadır. (Knorr, 2021) [16]
Denetim mekanizmalarına rağmen YouTube en çok tıklama alan video paylaşım platformlarından olmaya devam etmekte ve bu içerik denetim mekanizmaları halen çocukları hassas içerikler konusunda korumakta gereken yeterliliği sağlamamaktadır. (Aytekin, 2017) [17]
YouTube Kids tarafından geliştirilen denetleme mekanizmaları çocuklara uygun olmayan içerikler açısından çeşitli yaptırımlar uygulansa dahi engelleyememektedir. YouTube tarafından içeriği engellenen kanallar başka isim başlıkları altında faaliyetlerine devam edebilmektedir. Bu durum uygulamanın geliştirilmesi ve sanal dünyada filtre var algısı ile çocukların yalnız bırakılmaması gerektiğini göstermektedir.
B) İdarenin Sorumluluğu
1) Sorumluluk
Sorumluluk en genel anlamda; bir kişinin diğerine vermiş olduğu zararı gidermesine yönelik bir yükümlülüktür[18].Hukuki anlamda sorumluluk ise bir şahsın hakka ve kanuna uymayan fiilinin, başkası hakkındaki zararlı neticesinden hesap vermeye mecbur olması veya zarar görenin hakkını elde edebilmek için, zarar verenin malvarlığına el koyabilmesi anlamına gelir[19]. İdare de yapmış olduğu iş ve eylemlerle birtakım zararlara sebebiyet verebilmektedir. İdarenin sorumluluğu genel olarak idari teşkilat içerisindeki kurum ve kuruluşların yürütmekle sorumlu oldukları iş ve eylemler neticesinde meydana gelen zararların sonuçlarını giderme ve mevcut duruma göre tazmin etmeyi ifade etmektedir[20] Bu zararların meydana gelmesinde kimi zaman idarenin kusurlu bir eylemi söz konusu iken kimi zaman idareye herhangi bir kusur atfedilememektedir. Zarar her ne şekilde meydana gelirse gelsin, idarenin sebebiyet verdiği bu zararı tazmin etmesi gerekmektedir. İdarenin faaliyetleri neticesi ortaya çıkan zararlar, kişilerin malvarlıklarına yönelik olabileceği gibi kişilik haklarına yönelik de olabilir[21]. Bu anlamda idarenin sorumluluğu, idarenin faaliyetleri sonucu meydana gelen zararların yine idarece tazmin edilmesi anlamına gelmektedir[22]. İdarenin sebep olduğu zararlardan sorumlu olacağı gerek yerleşik içtihatlarda ve gerekse çeşitli kanunlarla düzenlenmiştir. 1982 Anayasası’nın 125. Maddesine göre, “İdare kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür”.
İdarenin sorumluluğu temelde kusurlu sorumluluk ve kusursuz sorumluluk olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kusur sorumluluğu hizmet kusuru olarak da tanımlanmaktadır. Hizmet kusurunu en geniş şekilde tanımlayan Sarıca’ya göre[23]: “Hizmet kusuru idarenin ifa ile mükellef olduğu herhangi bir âmme hizmetinin ya kuruluşunda, tanzim ve tertibinde veya teşkilâtında, bünyesinde, personelinde yahut işleyişinde – gereken emir, direktif ve talimatın verilmemesi, nezaret, murakabe, teftişin icra olunmaması, hizmete tahsis olunan vasıtaların kifayetsiz, elverişsiz, kötü olması, icap eden tedbirlerin alınmaması, geç, vakitsiz hareket edilmesi şeklinde tecelli eden- bir takım aksaklık, aykırılık, bozukluk, intizamsızlık, eksiklik sakatlık arzetmesidir.” Hizmet kusuru Danıştay kararlarında da şöyle açıklanmıştır:
“Bilindiği gibi, kamu hizmetlerini yerine getirmekle yükümlü olan idarelerin, kuruluş, işleyiş ve etkinliklerinde görülen eksiklik, hata, aksaklık, düzensizlik, boşluk ve bozukluk olarak tanımlanabilecek olan kusur kavramı idarenin sorumluluk nedeni olarak kabul edilmekte, hizmetin kötü işlemesi, geç işlemesi veya hiç işlememesi gibi haller hizmet kusuru sayılan durumlar olarak kabul edilmektedir.”[24]
Bilinmektedir ki bazı zararların meydana gelmesinde idareye herhangi bir kusur atfedilememektedir. Bu durumda kusursuz sorumluluğundan bahsedilecektir ancak kusur sorumluğunun esas, kusursuz sorumluluğun istisna bir sorumluluk türü olduğu unutulmamalıdır. Nitekim bu hususta birçok Danıştay Kararı bulunmaktadır[25].
2) Kusur Sorumluluğu/Hizmet Kusuru
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre kusur, “Bilerek veya bilmeyerek bir işi gereği gibi yapmama” olarak tanımlanmaktadır[26].Yukarıda kısaca özetlendiği üzere kamu hizmetinin sunulması esnasında; hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi, kötü işlemesi hallerinde bireyler nezdinde gerçekleşen zararların, idarenin kusura dayanan sorumluluğu sebebiyle, devlet eliyle tazmini gerekir[27].
Hizmet kusuru birçok Danıştay kararına konu olmuştur dolayısıyla birçok kararda çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Danıştay’ın 2014 tarihli bir kararında genel olarak şöyle tanımlanmıştır:
“İdare, yürütmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerini yerine getirirken, gerekli teşkilatı kurmak, bu teşkilatın ayni, şahsi ve mali imkan ve araçlarını hizmete hazır tutmak, hizmetin ifası sırasında hizmetin zamanında ve gereği gibi işlemesine devamlı olarak nezaret etmek ve hizmetin işleyişini kontrol etmekle sorumludur. Gerek hizmetin ayni, şahsi ve mali imkan ve araçlarının temin ve ifasındaki kusur, gerekse temin edilen bu araçlarla ifa olunan hizmetin geç işlemesi, gereği gibi veya hiç işlememesi; idareye, zarar gören kimselerin bu sebeplerle doğan zararlarını tazmin sorumluluğunu yükler.”[28]
Hizmet kusuru çeşitli şekillerde ortaya çıkabilmektedir. Hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi yahut kötü işlemesi neticesinde idarenin kusur sorumluluğu ortaya çıkmaktadır.
2.1) Hizmetin Kötü İşlemesi
Hizmetin kötü işlemesinden bahsedebilmek için idare tarafından hizmetin çağın gereklerine uygun olarak yürütülmemesi, idareden objektif olarak beklenen dikkat ve özenin yerine getirilmemesi, hizmetin olması gereken standart ve kalitede yapılmaması gerekmektedir[29]. Hangi hallerde hizmetin kötü işleyeceği noktasında mevzuatta herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır dolayısıyla bu hususta somut kriterlerin varlığından söz edilememektedir. İdarenin genel olarak konuyla ilgili mevzuata uymaması, meslek ilke ve kurallarına uyulmaması, personelin yeterli kalite ve sayıda istihdam edilmemiş olması, personelin gerekli eğitime sahip olmaması, gerekli denetimlerin yeterince yapılmamış olması, hizmeti yürüten personelin, gerekli özen ve dikkati göstermemesinin, hizmetin kötü işlediğine karine oluşturduğu kabul edilmektedir[30].
Hizmetin kötü işlemesine ilişkin birçok Danıştay kararı bulunmaktadır. Bu kararlardan bazısı şöyledir:
“Hastanın ikazına rağmen, yeni bir muayene yapılmadan, film çekilerek dişlerin çekilip çekilmeyeceğine karar verilmesi gerekirken, önceki barkot üzerine, diş hekimince başkaca bir muayene yapılmadan ve hastanın itirazına rağmen diş çekimi yapması hasta haklarına aykırı olup aynı zamanda hizmet kusuru oluşturmaktadır.[31]”
“Evlerinin hemen alt kısmındaki arazide hayvan otlattığı esnada bulduğu havan mühimmatını, evlerine 80-100 metre mesafedeki kullanılmayan harabe eve götürmesi ve anılan yerde oynarken patlaması neticesinde ölmesi olayında, mühimmatın bulunduğu ve patladığı yerin meskûn mahal içerisinde kalması ve vefat edenin yaşı göz önünde bulundurulduğunda, söz konusu alanın kişilerin yaşam hakkını temin edecek şekilde var olan mühimmatın temizlenmesi ya da alana sivillerin girmesini önlemek amacıyla gerekli bütün tedbirleri almak suretiyle güvenliğin sağlanması gerekirken, söz konusu önlemlerin alınmaması sebebiyle idarenin hizmet kusurunun bulunduğu, mühimmatın bölücü terör örgütü mensuplarına ait olmasının da idarenin anılan hizmeti yerine getirme sorumluluğunu ortadan kaldırmayacağının kabulü gerekir.[32]”
Hizmetin kötü işlemesine dair somut kriterler olmadığından Danıştay kararları son derece önem arz etmektedir. Hizmetin kötü işlemesi neticesinde idarenin sorumluluğundan söz edilerek zararların tazmini yoluna gidilecektir.
2.2) Hizmetin Geç İşlemesi
Hizmetin zamanında işlemesi de son derece önem arz etmektedir zira idare iş ve eylemlerinde en iyi hizmeti vermeyi amaçlamaktadır. Hizmetin sadece yerine getirilmesi yeterli olmayıp en doğru zamanda ve ivedilikte olması da gerekmektedir. Bir hizmeti için en doğru zaman yine somut olayın özelliklerine göre belirlenmektedir. Bu hususta da birçok Danıştay kararı bulunmaktadır.
“İdarenin sınavla aldığı uzman yardımcılarının üç yıl gibi uzun bir yetiştirme süresinden geçirdiği göz önüne alındığında, üç yıllık sürede kadroların hazırlanması mümkün iken, bütün bunlar yapılmaksızın durumlarına uygun boş kadro bulunmadığı gerekçesiyle uzmanlık kadrosuna atamasının yapılmamasında hukuka uyarlık bulunmadığından; idarenin kadroların hazırlanmasında gereken özeni göstermediği, hizmetin geç işlemesi nedeniyle davacının uzmanlık kadrosuna birlikte sınava girip kazandığı emsali uzman yardımcılarından daha geç atanmasında idarenin hizmet kusuru olduğu anlaşıldığından, davacının bu nedenle oluşan zararlarını ödemekle yükümlüdür.”[33]
“Dolu savak boşaltma kanalı inşaatını zamanında tamamlamayarak, şiddetli yağmurlar sonucu barajın taşmasına neden olan idarenin, bu nedenle meydana gelen su basması olayında hizmet kusurunun bulunduğu hk.”[34]
“Kamu idarelerinin, görmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerini, yasalara, hukuka uygun hareket ederek ve yürütülen hizmetin özelliğine göre, makul sayılabilecek süre içinde yapmaları gerekir. Yürütmekle görevli olduğu hizmeti makul sayılabilecek süre içinde yapmayarak geciktiren idarenin hizmeti kusurlu işlediğinin kabulü zorunlu olup; hizmetin geç yürütülmesi sonucu kişilerin uğradığı zararın, hizmet kusuru olan idarece tazmini gerektiği açık bulunmaktadır.”[35]
2.3) Hizmetin Hiç İşlememesi
İdarenin hareketsiz kalması durumunda dahi sorumluluğu doğabilmektedir. Hizmetin hiç işlememesi halinde meydana gelen zararlardan yine idare sorumludur. Birçok Danıştay kararına konu olmuş bu hizmet kusuru da somut olayın özelliklerine göre değerlendirilmelidir.
Danıştay kararına göre;
“Kamu idareleri yapmakla yükümlü oldukları kamu hizmetlerini yürütürken hizmetin işleyişini düzenli olarak denetlemek ve hizmetin yürütülmesi sırasında gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler. İdarenin kendisine yüklenilen görevleri ve yetkileri ayrıcalık ve araçları kullanmayarak, bilerek ve düzenli biçimde zarara neden olması halinde; bu zararın idare hukukunun genel ilkelerinden olan açık hizmet kusuru ilkesine göre tazmini gerekmektedir.”[36]
İdare pozitif yükümlülükleri kapsamında gerekli tedbirleri almalı, zamanında ve usulüne uygun olarak hizmet vermelidir aksi halde doğacak olan zararlardan sorumlu olmaktadır. YouTube Kids içeriklerine ilişkin de gerekli inceleme ve araştırmaları yapmak, çocuklar açısından olası tehditleri tespit ederek buna uygun önlemleri almak idarenin görevlerindendir. İdarenin bu konuda hareketsiz kalması yahut zamanında müdahale etmemesi durumunda doğabilecek zararlardan sorumlu olacaktır.
Ülkemiz bazında çocuklar açısından zararlı erişimlerin engellenmesi hususunda, Milli Eğitim Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı resmi olarak çalışmalar yürütmektedirler. 2020 yılının ilk altı ayında ilgili Bakanlıklar tarafından 587 zararlı erişim engellenmiştir. (ASHB, 2020)[37] Zararlı erişimlerin tespiti ve engellenmesi hususunda Bakanlık bünyesinde “Sosyal Medya Çalışma Grubu” kurulmuştur. Bu gelişmeler idarenin yükümlülüklerini yerine getirmesi ve çocukların korunması açısından oldukça önemlidir.
C) Kanuni Düzenlemeler
YouTube Kids platformu özelinde sosyal medya platformlarında çocuklar açısından mevcut olan riskleri en aza indirebilmek amacı ile yasal düzenlemeler ulusal ve uluslararası düzeyde yapılmaktadır.
Uluslararası Sözleşmelerde Çocuk Hakları
Uluslararası hukukun önemli kaynaklarını milletlerarası sözleşmeler oluşturmaktadır. Milletlerarası sözleşmeler, “ahde vefa (pacta sunt servanda)” ilkesi gereği antlaşmaya taraf devletleri bağlar. Bu sözleşmeler, aynı zamanda iç hukuk bakımından da bağlayıcılığı olan işlemlerdir. (Gözler, 2001)[38]
T.C. Anayasasının 90. Maddesi, “usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır” şeklindedir.[39]
1.1) Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi, toplumun temel birimi olan ve bütün fertlerinin ve özellikle çocukların gelişmeleri ve esenlikleri için sağlıklı ve dengeli ortam oluşturan ailenin, toplum içinde gereken sorumlulukları icra edebilmesi için gerekli önlem ve yardımı görmesi gerekliliği dikkate alınarak taraf devletlerce hazırlanmıştır. (Balo, 2005)[40]
Bilişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler ve çocukların dijital platformlardaki varlığı çocuğun üstün menfaati, devletlerin pozitif ve negatif yükümlülüklerinin tekrar incelenmesini gündeme getirmektedir.
1.2) Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi
Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi; çocukların özellikle şahıslarını ilgilendiren ailevi işlemlerde haklarının korunmasını, çocukların şahıslarıyla ilgili alınan, kişilik haklarını ilgilendiren davalara katılma, bilgi edinme hakkı tanınarak görüş̧ ve isteklerinin usulüne uygun bir şekilde alınması gerektiği, özel yaşantısı, kişisel verileri, onur ve itibarının yüksek düzeyde korunmasına yönelik içerikten oluşmaktadır. (Serin,2019)[41]
Sanal dünya içeriğinde çocuklarını koruma güdüsü kimi zaman ebeveynlere çocuklarının bir birey olduğu gerçeğini unutturmaktadır. Ebeveynler tarafından sergilenen bu davranışlar çocuğun onur ve itibarını zedelemektedir.
1.3) COPPA – Çocukların çevrimiçi gizliliğini koruma yasası
Çocukların Çevrimiçi Gizliliğini Koruma Yasası (COPPA) 13 yaşından küçük çocukların gizliliğini korumak için oluşturulan bir yasadır. Kanun 1998’de ABD Kongresi’nden geçirilmiş ve Nisan 2000’de yürürlüğe girmiştir. COPPA Federal Ticaret Komisyonu (FTC) tarafından yönetilmektedir.(FTC, 2023) [42]
COPPA’nın temel amacı, 13 yaşından küçük çocukların çevrimiçiyken hangi bilgilerinin toplandığını kontrol altına almaktır.
COPPA, bir çocuğun adı, adresi, telefon numarası ve e-posta adresi de dahil olmak üzere çocuklar hakkında çevrimiçi toplanan veriler için geçerlidir ve çocuğun kişisel bilgilerine bağlı olan ilgi alanları, hobiler veya çerezlerden veya diğer izleme mekanizmalarından elde edilen veriler gibi diğer veri türlerini kapsar.
YouTube içerik üreticileri konumları fark etmeksizin ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC) ile yapılan sözleşme uyarınca ve Çocukların Çevrimiçi Gizliliğini Koruma Yasası (COPPA) gereğince içerik üreticisi olarak yükledikleri videolarınının “çocuklara özel” olup olmadığını YouTube mercilerine bildirmekle yükümlüdürler. YouTube içerik üreticilerinin videonun uygun şekilde bildirmemesi COPPA veya Ulusal ve Uluslararası düzenlemeler kapsamında hukuki sonuçlar doğurabilir.
YouTube Yardım Merkezinde hangi tür içeriklerin “Çocuklara Özel” olarak kabul edildiği konusunda yol gösterecek tavsiye niteliğinde bilgiler yer almaktadır. YouTube tarafından tavsiye niteliğindeki verilerin hukuki nitelik taşımadığı belirtilmiştir.
Yasa ihlal başına 42.530 ABD Dolarına kadar para cezası verilmesine izin verir, ancak FTC, uygun miktarı belirlerken, bir şirketin mali durumu ve bir cezanın şirketin iş hayatında kalabilme kabiliyeti üzerindeki etkisi dahil olmak üzere bir dizi faktörü göz önünde bulundurur.[43]
Google ve YouTube 170 milyon dolar öderken, bu yıl sonuçlanan başka bir COPPA davasında operatör toplam 35.000 dolar para cezası ödedi. Bu durum cezanın alt sınırının 42.530 ABD Doları olabileceğini üst sınırının ise ihlali gerçekleştiren şirketin ekonomik büyüklüğüne göre değişkenlik gösterebileceğini göstermiştir.
Google ve YouTube 170 milyon dolar ödemesi ile sonuçlanan ihlal sonrasında FTC ile YouTube ve Google arasında bir anlaşma sağlandı.
YouTube; bu anlaşma ile birlikte, video içeriklerinin çocuklara uygun olup olmadığını denetleyeceğini, çocuklara yönelik hedefli reklamcılığının önlenmesi için çocuk video yapımcılarına bir sinyal kullanma zorunluluğunu getireceğini belirtmiştir. (Euronews, 2020)[44]
2) Ulusal Düzenlemelerde Çocuk Hakları
2.1) Türk medeni kanun
Türk Medeni Kanunu, küçüğün üstün yararı odaklı olarak düzenlenmiş bir kanundur. Türk Medeni Kanunu 18. maddesinde ana ve babaya; aile birliğinin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlülüğü yüklemiştir.
Ebeveynlerin çocuğa beraberce göstermekle yükümlü oldukları özen yükümlülüğü kapsamını gelişen bilişim teknolojileri çağında tekrar değerlendirmek gerekmektedir. Ebeveynlerin çocuklarının sanal ağlar üzerindeki faaliyetlerini denetlemeleri, dijital medya okur yazarlığı seviyesine ulaşmaları yeni çağda bir yükümlülük halini almaktadır.
Çocuğun korunmasını düzenleyen 346. maddeye göre “Çocuğun menfaati ve gelişmesi tehlikeye düştüğü takdirde, ana ve baba duruma çare bulamaz veya buna güçleri yetmezse hâkim, çocuğun korunması için uygun önlemleri alır.” hükmü düzenlenmiştir. (TMK)[45]
Çocuğun yerleştirilmesini düzenleyen 347. maddeye göre ise; “Çocuğun bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunur veya çocuk manen terk edilmiş halde kalırsa hâkim, çocuğu bir aile yanına veya bir kuruma yerleştirebilir” hükmü düzenlenmiştir. (TMK)[46]
Türk Medeni Kanunu’nda yer alan bu maddeler ile çocukların ailelerinden kaynaklı ihmal ve istismardan korunup kollanmasının hedeflendiği görülmektedir. İhmal ve istismarın meydana gelmesi durumunda gözetilmesi gerekenler belirtilerek, çocukların karşılaşabilecekleri zararlarının minimize edilmesi amaçlanmıştır. (Serin, 2019)[47]
2.2) Türk Ceza Kanunu
Türk Ceza Kanunu’na göre 18 yaşını doldurmamış bireyler çocuk olarak kabul edilir. Türk Ceza Kanunu çocuğun psiko-sosyal ve beden bütünlüğünü korumaya yönelik maddeler ve yaptırımlar içermektedir. Türk Ceza Kanunu’nun 232. maddesi kötü muamele, 233. maddesi aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçları kapsamında düzenlemeler yer almaktadır. Kanun’un 226. maddesi müstehcenlik kapsamında çocuğun ticari amaçla sömürülmesini engellemeye yöneliktir. (TCK)[48]
Sonuç
Sanal dünyada varlıkları giderek artan çocukların karşı karşıya kaldığı riskler ebeveynler, platform sağlayıcıları ve devletler başta olmak üzere tüm insanlığın ortak sorunu haline gelmiştir. Sanal dünyada var olan platformlardan ilk olarak YouTube kendine özgü bir denetleme mekanizması sağlayarak YouTube Kids isimli platformu kullanıcılarına sunmuştur. YouTube Kids yapay zeka denetiminden geçen ancak sanal güvenlik bağlamında yeterli olmayan ve kullanıcı geri dönütleri ile ilerleyen bir platformdur.
Psiko-sosyal ve fiziksel açıdan gelişimini tamamlamamış olan çocukların ekran süreleri ebeveynler tarafından kontrol edilmelidir. YouTube Kids tarafından sunulan filtreleme ve denetleme mekanizmaları aktif olarak kullanılmalı, uygun olmayan içerikler; ilgili mercilere bildirilerek ve yargı yollarına başvurularak erişim engeli ile erişimine kapatılmalıdır. Bu bağlamda idare, ebeveynler ve platform sağlayıcıları tarafından yürütülen kollektif bir çalışma psiko-sosyal ve fiziksel açıdan sağlıklı bireylerin topluma kazandırılmasını sağlayacaktır.
Marka ve Patent Uzmanı Tuğba Nur ARSLAN’ın diğer yazılarına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Yazarın 9. Sayımızdaki Markanın Kullanılmaması Nedeniyle Hak Kaybı isimli yazıyı bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazar: Tuğba Nur ARSLAN / Marka Uzmanı
Kaynakça
1)Akyüz, E. (2016). Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması. Pegem Akademi, 5.Baskı, Ankara
2)Ali Fuat BAŞGİL, “Devletin ve Diğer Amme Hükmi Şahıslarının Mesuliyeti Meselesi”, Adalet Dergisi, Ankara, 1940, s. 598; Zahit İMRE, “Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 13, Sa. 4, s. 1479.
3)Alikaşifoğlu, M. (2012). İnternet Kullanımı ve Çocuk ve Ergen Sağlığı Türk Pediatri Kurumu TBMM Sunusu,https://www.tbmm.gov.tr/arastirma_komisyonlari/bilisim_internet/docs/Turk_Pedi atri_Kurumu_.internet%20Kullanimi%20ve%20cocuk-Ergen-sagligi.pdf
4)Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XXIII, Y. 2019, Sa. 1
5)ASHB,2020 https://www.aile.gov.tr/haberler/bakan-selcuk-son-6-ayda-587-zararli-icerige-erisim-engeli-getirilmesini-sagladik/
6)Atay, Ender, Ethem & Odabaşı, Hasan (2010) Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin
Sorumluluğu Tazminat Davaları, 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi, s. 41.
7)ATAY, E. Ethem / ODABAŞI, Hasan / GÖKCAN, Hasan Tahsin: Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003, s.35
8)Atay, Ethem, Ender (2006), İdare Hukuku, 2.Cilt, Ankara, Turhan Kitabevi, s. 580.
9)Aytekin A. (2017). Elsagate: YouTube’un Algoritmik İntiharı. 25.07.2022 Tarihinde https://medium.com/@alpanaytekin/elsagate-youtubeunalgoritmik-i%CC%87ntihar%C4%B1-ac57ce62c47f
10)Balo, Y.S.(2005). Uluslararası İlkeler Işığında Çocuk Koruma Kanunu ve Uygulaması. Seç kin Yayınevi, Ankara.
11)Boyd, D. M. & Ellison, N. B. (2008), Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13, 210–230.
12)Bozdağ, Ahmet (2010), “İdare Hukukunda İdarenin Hizmet Kusuru ve Danıştay Uygulaması”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 468, s. 33-48.
13)Danıştay 10.D., 11.07.2005, E: 2003/4798, K: 2005/4018
14)Danıştay 10.D., 26.11.2008, E: 2006/7165, K: 2008/8312.
15)Danıştay İDDGK, Esas No: 2012/1657, Karar No: 2014/3421, K.T: 03.11.2014
16)Danıştay 10.Daire, Esas No: 2007/6322, Karar No: 2010/5981, K. T: 13.7.2010.
17)Danıştay 10.Daire, Esas No: 2013/3926, Karar No: 2016/2818, K. T: 23.5.2016.
18)Danıştay 5. Daire, Esas No: 2003/6682, Karar No: 2005/3464, K. T.: 08.7.2005
19)Danıştay 10. Daire, Esas No: 1982/3348, Karar No: 1985/477, K. T. 07.03.1985.
20)Danıştay 10. Daire, Esas No: 1984/1041, Karar No: 1984/910, K. T. 01.05.1984.
21)Danıştay 10. Daire, Esas No: 1993/724, Karar No: 1993/3146, K. T: 13.9.1993.
22)Euronews,2019 https://tr.euronews.com/2020/06/22/youtube-cocuklar-icin-bir-kara-delige-donustu-ne-yapilmali
23) FTC, 2023 https://www.ftc.gov/business-guidance/resources/complying-coppa-frequently-asked-questions#A.%20General%20Questions
24)Gözler, K. (2001). Uluslararası Andlaşmaları Akdetme ve Onaylama Yetkisi: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 56 (2), 71-101.
25)İdarenin Sorumluluğu Ve Danıştay Kararlarındaki Görünümüne Genel Bakış Aysema Pelin ŞAŞMAZ, s-216.
26)Jaffar, B. A., Riaz, S., ve Mushtaq, A. (2020). Living in a Moment: Impact of TikTok on Influencing Younger Generation into Micro-Fame. Journal of Content, Community & Communication, 10, 187-194.
27)Karakaş, B. ve Çevik, Ö.C. (2016). Çocuk Refahı: Çocuk Hakları Perspektifinden Bir Değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (3), 887- 906.
28)Knorr, C. (2021). Parents’ Ultimate Guide to YouTube Kids. Commonsense Media. 22.01.2022 tarihinde https://www.commonsensemedia.org/blog/parents ultimate-guide-to-youtube-kids adresinden erişildi.
29)Mangold, W. & G. Faulds, D. J. (2009). Social Media: The New Hybrid Element Of the Promotion Mix. Business Horizons, 52, 357-365.
30)Özmen, R. (2018). TC. Anayasası. Seçkin Yayıncılık, 40. Baskı. Ankara.
31)Paul DUEZ, Mukavele Dışında Amme Kudretinin Mes’uliyeti, Çev.: İbrahim SENİL, Ankara, 1950, s. 5; E. Ethem ATAY, “İdarenin Sorumluluğu”, in Prof.Dr. Fikret Eren’e Armağan, Ankara, 2006, s. 1061; Kemal GÖZLER, İdare Hukuku, Cilt: 2, İkinci Bası, Ekin Yayınevi, Bursa, 2009, s. 1015
32)Qustodio (2020). US Kids’ Daily Minutes Spent With Social & Video Apps Articles.22.01.2022 tarihinde https://www.marketingcharts.com/charts/us-kids-daily minutes-spent-with-social-video-apps
33)Ragıp SARICA, “Hizmet Kusuru ve Karakterleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 15, Sa. 4, 1949, s. 858.
34)Sırabaşı, V. (2007). İnternet ve Radyo-Televizyon Aracılığıyla Kişilik Haklarına Tecavüz. Adalet Yayınevi, 2. Baskı, Ankara.
35)Serin, H. (2019). Sosyal Medyada Çocuk Hakları İhlalleri: Ebeveynler ve Öğretmenler Farkında mı? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555107
36)Serozan, R. (2017). Çocuk Hukuku. Vedat Kitapçılık, 2.Baskı , İstanbul
37)Tahir, R., Ahmed, F., Saeed, H., Ali, S., Zaffar, F., ve Wilson, C. (2019). Bringing the kid back into youtube kids: Detecting inappropriate content on video streaming platforms. 2019 IEEE/ACM International Conference on Advances in Social
38)Networks Analysis and Mining (ASONAM), 464-469. IEEE.
39)Türk Ceza Kanunu (2004).
40)http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.5237&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch&Tur=1&Tertip=5&No=5237
41)Türk Medeni Kanunu (2001)
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.4721&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=medeni&Tur=1&Tertip=5&No=4721.
43)Türk Dil Kurumu, < kusur ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr)> s.e.t. 03/01/2023
44)Unicef ( 2018).More than 175,000 children go online for the first time every day, tapping into great opportunities, but facing grave risks, https://www.unicef.org/eca/pressreleases/more-175000-children-go-online-first-time-every-day-tapping-greatopportunities adresinden 04.03.2019 tarihinde erişilmiş
45)Wikipedia, 2023 https://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube_Kids
Kaynaklar
[1] Mangold, W. & G. Faulds, D. J. (2009). Social Media: The New Hybrid Element Of the Promotion Mix. Business Horizons, 52, 357-365.
[2] Boyd, D. M. & Ellison, N. B. (2008), Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13, 210–230.
[3] Sırabaşı, V. (2007). İnternet ve Radyo-Televizyon Aracılığıyla Kişilik Haklarına Tecavüz. Adalet Yayınevi, 2. Baskı, Ankara.
[4] Serin, H. (2019). Sosyal Medyada Çocuk Hakları İhlalleri: Ebeveynler ve Öğretmenler Farkında mı? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555107
[5] Unicef ( 2018).More than 175,000 children go online for the first time every day, tapping
into great opportunities, but facing grave risks, https://www.unicef.org/eca/pressreleases/more-175000-children-go-online-first-time-every-day-tapping-greatopportunities adresinden 04.03.2019 tarihinde erişilmiş
[6]https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132#:~:text=%C3%87ocuklar%C4%B1n%20%C4%B0nternet%20kullan%C4%B1m%20oran%C4%B1%20%82%2C7%20oldu&text=%C4%B0nternet%20kullan%C4%B1m%C4%B1%20cinsiyete%20g%C3%B6re%20incelendi%C4%9Finde,%2C5’e%20y%C3%BCkseldi%C4%9Fi%20g%C3%B6r%C3%BCld%C3%BC.
[7] Alikaşifoğlu, M. (2012). İnternet Kullanımı ve Çocuk ve Ergen Sağlığı Türk Pediatri Kurumu TBMM Sunusu, https://www.tbmm.gov.tr/arastirma_komisyonlari/bilisim_internet/docs/Turk_Pedi atri_Kurumu_.internet%20Kullanimi%20ve%20cocuk-Ergen-sagligi.pdf
[8] Serozan, R. (2017). Çocuk Hukuku. Vedat Kitapçılık, 2.Baskı , İstanbul
[9] Akyüz, E. (2016). Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması. Pegem Akademi, 5.Baskı, Ankara
[10] Karakaş, B. ve Çevik, Ö.C. (2016). Çocuk Refahı: Çocuk Hakları Perspektifinden Bir Değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (3), 887- 906.
[11] Jaffar, B. A., Riaz, S., ve Mushtaq, A. (2020). Living in a Moment: Impact of TikTok on Influencing Younger Generation into Micro-Fame. Journal of Content, Community & Communication, 10, 187-194.
[12] https://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube_Kids
[13] Jaffar, B. A., Riaz, S., ve Mushtaq, A. (2020). Living in a Moment: Impact of TikTok
on Influencing Younger Generation into Micro-Fame. Journal of Content,
Community & Communication, 10, 187-194.
[14] Qustodio (2020). US Kids’ Daily Minutes Spent With Social & Video Apps Articles.
22.01.2022 tarihinde https://www.marketingcharts.com/charts/us-kids-dailyminutes-spent-with-social-video-apps
[15] Tahir, R., Ahmed, F., Saeed, H., Ali, S., Zaffar, F., ve Wilson, C. (2019). Bringing the
kid back into youtube kids: Detecting inappropriate content on video streaming
platforms. 2019 IEEE/ACM International Conference on Advances in Social
Networks Analysis and Mining (ASONAM), 464-469. IEEE.
[16] Knorr, C. (2021). Parents’ Ultimate Guide to YouTube Kids. Commonsense Media.
22.01.2022 tarihinde https://www.commonsensemedia.org/blog/parentsultimate-guide-to-youtube-kids
[17] Aytekin A. (2017). Elsagate: YouTube’un Algoritmik İntiharı. 25.07.2022
https://medium.com/@alpanaytekin/elsagate-youtubeunalgoritmik-i%CC%87ntihar%C4%B1-ac57ce62c47f
[18] Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XXIII, Y. 2019, Sa. 1
[19] Ali Fuat BAŞGİL, “Devletin ve Diğer Amme Hükmi Şahıslarının Mesuliyeti Meselesi”, Adalet Dergisi, Ankara, 1940, s. 598; Zahit İMRE, “Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 13, Sa. 4, s. 1479.
[20] Atay, Ender, Ethem & Odabaşı, Hasan (2010) Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin
Sorumluluğu Tazminat Davaları, 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi, s. 41.
[21] ATAY, E. Ethem / ODABAŞI, Hasan / GÖKCAN, Hasan Tahsin: Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003, s.35
[22] Paul DUEZ, Mukavele Dışında Amme Kudretinin Mes’uliyeti, Çev.: İbrahim SENİL, Ankara, 1950, s. 5; E. Ethem ATAY, “İdarenin Sorumluluğu”, in Prof.Dr. Fikret Eren’e Armağan, Ankara, 2006, s. 1061; Kemal GÖZLER, İdare Hukuku, Cilt: 2, İkinci Bası, Ekin Yayınevi, Bursa, 2009, s. 1015
[23] Ragıp SARICA, “Hizmet Kusuru ve Karakterleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 15, Sa. 4, 1949, s. 858.
[24] Danıştay 10.D., 11.07.2005, E: 2003/4798, K: 2005/4018; aynı yönde karar için bkz. Danıştay 10.D., 17.10.1983, E: 1982/2756, K: 1983/1983; Danıştay 10.D., 10.04.2006, E: 2005/1870, K: 2006/2294; Danıştay 10.D., 20.11.2007, E: 2005/7545, K: 2007/5333; Danıştay İDDK, 21.04.2011, E: 2007/1172, K: 2011/254; Danıştay 15.D., 27.03.2018 E: 2015/3047, K: 2018/2893
[25] “Zarar ile eylem arasında nedensellik bağının kurulabildiği hallerde idare hukuku kuralları çerçevesinde öncelikle hizmet kusurunun bulunup, bulunmadığının araştırılması, hizmet kusuru yoksa kusursuz sorumluluk ilkesine göre zararın tazmin edilip edilmeyeceğinin belirlenmesi gerekmektedir.” Danıştay 10.D., 26.11.2008, E: 2006/7165, K: 2008/8312.
[26] Türk Dil Kurumu, < kusur ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr)> s.e.t. 03/01/2023
[27] İdarenin Sorumluluğu Ve Danıştay Kararlarındaki Görünümüne Genel Bakış Aysema Pelin ŞAŞMAZ, s-216.
[28] Danıştay İDDGK, Esas No: 2012/1657, Karar No: 2014/3421, K.T: 03.11.2014
[29] Atay, Ethem, Ender (2006), İdare Hukuku, 2.Cilt, Ankara, Turhan Kitabevi, s. 580.
[30] Bozdağ, Ahmet (2010), “İdare Hukukunda İdarenin Hizmet Kusuru ve Danıştay Uygulaması”, Türk
İdare Dergisi, Sayı: 468, s. 33-48.
[31] Danıştay 10.Daire, Esas No: 2007/6322, Karar No: 2010/5981, K. T: 13.7.2010.
[32] Danıştay 10.Daire, Esas No: 2013/3926, Karar No: 2016/2818, K. T: 23.5.2016.
[33] Danıştay 5. Daire, Esas No: 2003/6682, Karar No: 2005/3464, K. T.: 08.7.2005
[34] Danıştay 10. Daire, Esas No: 1982/3348, Karar No: 1985/477, K. T. 07.03.1985.
[35] Danıştay 10. Daire, Esas No: 1984/1041, Karar No: 1984/910, K. T. 01.05.1984.
[36] Danıştay 10. Daire, Esas No: 1993/724, Karar No: 1993/3146, K. T: 13.9.1993.
[37] https://www.aile.gov.tr/haberler/bakan-selcuk-son-6-ayda-587-zararli-icerige-erisim-engeli-getirilmesini-sagladik/
[38] Gözler, K. (2001). Uluslararası Andlaşmaları Akdetme ve Onaylama Yetkisi: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Dergisi, 56 (2), 71-101.
[39] Özmen, R. (2018). TC. Anayasası. Seçkin Yayıncılık, 40. Baskı. Ankara.
[40] Balo, Y.S.(2005). Uluslararası İlkeler Işığında Çocuk Koruma Kanunu ve Uygulaması. Seçkin Yayınevi, Ankara.
[41] Serin, H. (2019). Sosyal Medyada Çocuk Hakları İhlalleri: Ebeveynler ve Öğretmenler Farkında mı? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555107
[42]https://www.ftc.gov/business-guidance/resources/complying-coppa-frequently-asked-questions#A.%20General%20Questions
[43]https://www.ftc.gov/business-guidance/resources/complying-coppa-frequently-asked-questions#A.%20General%20Questions
[44] https://tr.euronews.com/2020/06/22/youtube-cocuklar-icin-bir-kara-delige-donustu-ne-yapilmali
[45] Türk Medeni Kanunu (2001).
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.4721&MevzuatIliski=0 sourceXmlSearch=medeni&Tur=1&Tertip=5&No=4721
[46] Türk Medeni Kanunu (2001).
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.4721&MevzuatIliski=0&
sourceXmlSearch=medeni&Tur=1&Tertip=5&No=4721
[47] Serin, H. (2019). Sosyal Medyada Çocuk Hakları İhlalleri: Ebeveynler ve Öğretmenler Farkında mı? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555107
[48] Türk Ceza Kanunu (2004).
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.5237&MevzuatIliski=0&
sourceXmlSearch&Tur=1&Tertip=5&No=5237
Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden 2014 yılında mezun olmuştur.
NeoMark Patent Ofisi’nde 8 yıldır Marka&Patent Uzmanlığı görevini yapmaktadır.
Genç girişimci kadınlara yönelik bir çok sosyal sorumluluk projesinde yer alarak marka ve patent konularında kadınlara ve girişimci gençlere gönüllü danışmanlık vermektedir. Evli ve bir kız çocuğu annesidir.