İşyerinde Dijital Gözetim: İşverenin Denetim Hakkı Nerede Sona Erer?

Dijital ortamların yaygınlaşmasıyla birlikte işverenler, çalışanlarını zamanında sadece işyerinde kameralar ile izleyip denetleyebiliyorken kameraların yanında bilgisayar takibi, internet kullanım geçmişinin incelenmesi, e-posta denetimi veya araç takibi gibi uygulamaları yer almaya başlamıştır.  Yeni gelen teknolojik denetleme araçları çeşitliliğin yanında birçok hukuki sınır ihlalleri de meydana gelmeye açık hale gelmiştir. Bu araçların her biri kendi özelinde farklı hukuki değerlendirmelere tabi olsa da, bu yazıda özellikle işverenlerin çalışanlarının e-posta yazışmalarını denetlemesi konusuna değineceğiz.

Günümüzde hemen her sektörde şirket içi veya şirket dışı iletişim, e-posta üzerinden yürütülmektedir. Bu nedenle işverenler, işin yürütülmesi veya disiplinin korunması gibi amaçlarla çalışanlarının kurumsal e-posta hesaplarını denetleme yetkisine sahip olabiliyor. Ancak işverenin bu yetkisinin sınırsız olmadığı hususu unutulmaması gereken en temel noktalardan biridir.

İşveren dijital gözetim ve denetim yetkisini kullanırken amacına uygun davranmalı; çalışanları önceden yazılı şekilde bilgilendirmeli, elde ettiği verileri yalnızca hukuka uygun biçimde sınırlı bir süreyle saklamalıdır. Bu şartlar hem özel hayatın gizliliği hakkı hem de Kişisel Verilerin Korunması Kanunu açısından gereklidir. Ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. maddesi de bireylerin özel hayatına ve haberleşmesine saygı gösterilmesini güvence altına alır. Bununla birlikte Anayasanın 20.maddesi de paralel niteliktedir. Bu hakların önemli olduğunu vurgulayan ve yazımıza uygun bir kararı incelemekte fayda vardır:

E.Ü. Başvurusu,

B. No: 2016/13010, Karar Tarihi: 17.09.2020, RG: 14.10.2020 – 31274

Somut olayda başvurucu bir şirkette çalışmakta olup şirket uzantılı maili ile yapılan yazışmalar incelenerek bu yazışmalar sebebiyle iş akdi feshedilmiştir. Başvurucu yasal süresi içinde ilk derece mahkemesine işe iade davası açmış davanın reddi üzerine temyiz kanun yoluna başvurmuş Yargıtay tarafından karar, feshin geçerli nedene dayalı olduğu şeklinde düzeltilerek onanmıştır. Tüm bunlar üzerine başvurucu, sürecin özel hayata saygı hakkını, kişisel verilerin korunması hakkını ve haberleşme hürriyetini ihlal ettiğini ileri sürerek Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.

Anayasa Mahkemesi, başvuruyu özel hayatın gizliliği ve haberleşme hürriyeti yönünden incelemiştir. Mahkemeye göre, işyerinde kullanılan bilgisayar ve e-posta sistemleri her ne kadar işverene ait olsa da bu sistemler üzerinden yapılan iletişimlerin tümü denetim altına alınamaz. Çalışanın işyerinde bulunması, onun özel hayatının tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez.

Mahkeme kararında şu temel ilkeleri vurgulamıştır: İşveren, çalışanların dijital faaliyetlerini izleyecekse bu konuda önceden bilgilendirme yapmalıdır. Denetimin amacı belirli ve meşru olmalı; sadece işin gereğiyle sınırlı kalmalıdır. İzleme kapsamı ölçülü olmalı, gereksiz veya sürekli bir gözetim yapılmamalıdır. Elde edilen veriler yalnızca belirlenen amaç doğrultusunda kullanılmalı ve gereksiz şekilde saklanmamalıdır.

Anayasa Mahkemesi, somut olayda başvurucunun e-postalarının hangi kapsamda izlendiğine dair açık bir bilgilendirmenin yapılmadığını, ayrıca ulusal mahkemelerin özel hayatın korunması hakkı yönünden yeterli bir değerlendirme yapmadığını belirlemiştir. Bu nedenle başvurucunun özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Bu karar, hukukumuzda işverenin dijital denetim yetkisini sınırlandıran önemli bir yere sahip olmuştur. Artık işverenin dijital araçlar üzerinden yaptığı gözetim ve denetim yalnızca “yönetim hakkı” kapsamında değil aynı zamanda çalışanın temel haklarıyla birlikte değerlendirilmekte böylece özel hayatın gizliliği ile denetim hakkı arasında makul bir denge kurulmaktadır.

Sonuç olarak işverenin dijital denetim yetkisi kabul edilmekle birlikte bu yetki; şeffaflık, ölçülülük ve bilgilendirme ilkelerine uygun şekilde kullanılmalı, denetim özel hayata dokunmamalı ve elde edilen veriler yalnızca zorunlu hallerde belirli bir süreyle işlenmelidir.

Yazarın “İş Hukukunda Dijitalleşme” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.

Sayımızdaki“Mucit Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Halil Murat ÜNVER” ile röportajımız için bağlantıya tıklayınız.