Google Özelinde Unutulma Hakkı İhlali
Giriş
Günümüzde iletişim ve teknoloji alanlarında yaşanan gelişmeler ve hızlı dijitalleşme neticesinde hassas verilerin kolay erişilebilir ve kötü niyetli kullanıma açık hale gelmesi sebebiyle ilgili düzenlemeler tarafından (KVKK ve GDPR), belirli standartlar çerçevesinde işlenmesi ve koruma altına alınması, kuralsız ve sınırsız bir biçimde yetkisiz kişilerce amaç dışı kullanımının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.(Google ve unutulma hakkı)
Kişisel verilerin korunmasını amaçlayan bu kanunlar çerçevesinde verisi işlenen kişilerin sahip olduğu bazı haklar bulunmaktadır. Bu haklardan biri olan Unutulma Hakkı ( Right to be forgotten), GDPR madde 17’de düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre ilgili kişinin kendisi ile ilgili kişisel verilerin herhangi bir gecikmeye mahal verilmeksizin silinmesini veri sorumlusundan talep etme hakkının bulunduğu ve maddede sayılan hallerden birinin geçerli olması durumunda veri sorumlusunun kişisel verileri herhangi bir gecikmeye mahal vermeksizin silme yükümlülüğünün bulunduğu belirtilmiştir. Kısaca Unutulma hakkı, kişinin internet arama sonuçlarında kendisi ile ilgili çıkan haber, fotoğraf, video, bilgi vb. gibi verilerin artık internet arama sonuçlarında olmasını istememe hakkıdır. Bu hak ile kişilerin bilinmesini istemediği deneyimleri geride bırakması ve geleceğini bu deneyimlerden ayrı şekillendirmesine olanak tanınmaktadır. Dijital ortamda yer alan geçmiş bilgilere kolayca erişim sağlanabilmesinin olumsuz etkisinin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir.
Türk Hukukunda bu hak açıkça düzenlenmemekte olup Yargıtay Kararları ve KVKK Kurul Kararları ile varlığı karşımıza çıkmaktadır.
Unutulma Hakkına İlişkin İlk Düzenleme
Unutulma hakkının hukuki mercilerce incelendiği ilk karar ABAD tarafından verilen Costeja González v. Google Inc, Google İspanya kararıdır. Söz konusu karara esas olayda, Costeja González isimli vatandaş kendi adını arama motoruna yazdığında, sosyal güvenlik borçları nedeniyle mülkünü satmak zorunda kalmasına ilişkin La Vanguardia gazetesi tarafından hakkında yapılan haberlerin çıkması nedeniyle, La Vanguardia gazetesi, Google İspanya ve Google Inc. hakkında İspanya Veri Koruma Otoritesi’ne şikâyette bulunmuştur. González şikâyetinde, hakkındaki işlemlerin yıllar önce tamamen sonuçlandığı ve bunlara yapılan her türlü atfın yersiz ve ilgisiz olduğu gerekçeleriyle, La Vanguardia gazetesinin söz konusu haberi kaldırmasını veya kendisine ait kişisel verilerin görülemeyeceği bir şekilde yeniden düzenlemesini ve Google İspanya veya Google Inc.’in kendisiyle ilgili kişisel verilerin arama sonuçlarında listelenmemesini sağlamasını talep etmiştir[4]. Şikâyet hakkında İspanya Veri Koruma Otoritesi, başvurucu hakkındaki ilgili bilginin ulusal mevzuat çerçevesinde ilan edilmesinin zorunlu olduğu ve birçok kişinin bu bilgiye ulaşmasında veri sorumlusunun menfaatinin bulunduğu gerekçesi ile gazete hakkındaki şikâyeti reddetmenin yanında, arama motoru işletmecilerinin veri koruma mevzuatına veri sorumlusu olarak tabi oldukları gerekçesiyle Google tarafından ilgili linklerin kaldırılmasına karar vermiştir. İşbu kararın Google tarafından temyiz yoluna götürülmesi üzerine, İspanya Ulusal Yüksek Mahkemesi de konu hakkında görüş bildirmesi için davayı ABAD’a taşımıştır. ABAD inceleme sonucunda verdiği kararında özetle; arama motorunda listelenen ve “geçersiz, eksik, tamamen ilgisiz veya sonradan ilgisiz hale gelmiş” olmakla internet ortamında bulunma amacını aşan söz konusu kişisel verilerin ve buna ilişkin sonuçların silinmesi gerektiğini belirterek, kişinin özel hayatının gizliliği hakkının, arama motorunun ekonomik çıkarı ile kamunun bilgiye erişim hakkının üzerinde olduğunu değerlendirmiştir.[1] Bu düzenleme ardından Amerika Birleşik Devletleri dahil birçok ülke mevzuatında kişisel veriler ve unutulma hakkına ilişkin kavramlar ele alınmaya başlamıştır.[2]
ABAD Kararı uygulamada da önemli adımlar atılmasını sağlamakta öncü olmuştur. Google şeffaflık raporu yayımlayarak ABAD kararından bu yana gelen listeden kaldırma talepleri, bunların internet siteleri bazındaki kategorileri, listeden kaldırma taleplerinin değerlendirilmesinde kullanılan kriterler ile örnek listeden kaldırma talepleri ve talep uyarınca verilen kararların gerekçelerine ilişkin aydınlatıcı bilgilere yer vermiştir.[3]
Unutulma hakkı ile geçmişte yaşanmış bir olaya ait haber, görüntü, video veya ses kaydı gibi dijital içeriklerin, internet ortamında yayınlanması sonucu, kişilerde veya kurumlarda oluşan mağduriyetin ve olumsuzluğun giderilmesi amaçlanmaktadır. Yargıtay tarafından “yeni bir sayfa açma hakkı”[4] olarak da tanımlanan bu hak ile kişilerin özel hayatını gizli tutması, kendisine ait bilgiler üzerinde tasarruf imkânını haiz olduğunun güvence altına alınması gerçekleştirilmektedir.
Unutulma Hakkı Talebi
Unutulma hakkının kullanılması kapsamında Google, talepleri kabul etmekte ve uygun gördüğü başvuruları değerlendirmeler sonucunda kaldırmaktadır. Bununla birlikte içerik sitedeki-ana kaynakta kalmaya devam eder. Bu, sitenin URL’si, sosyal medya paylaşımları veya diğer arama motorları aracılığıyla sayfanın bulunabileceği anlamına gelir.
Google’ın talep üzerine ilgili URL’leri kaldırmaması durumunda bireyler, “5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun”una dayanarak içeriğin kaldırılması için yargı yoluna başvurabilirler.
Unutulma Hakkının Sınırı
Unutulma Hakkının sınırına ilişkin hem Türk Hukukunda hem de Uluslararası Hukukta kesin bir çizgi olmaması sebebiyle her somut olayda mahkeme tarafından takdiri yapılmaktadır. Fakat bu hakkın ifade özgürlüğünü ve kamunun bilgi edinme hakkını kısıtlayabileceği durumlar olması sebebiyle haklar arası denge sağlanması amacıyla mevcut düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktadır.
- Fransa ve Google arasında unutulma hakkının coğrafi sınırına ilişkin 2016 yılında bir uyuşmazlık meydana gelmiştir.[5] Söz konusu olayda Fransa Veri Koruma Otoritesi tarafından Google’a unutulma hakkı kapsamında bağlantının kaldırılmasını talep ettiği bazı sonuçların google.fr ve google.de’den kaldırıldığı ancak google.com’dan kaldırılmadığı ve küresel erişilebilirliğini koruduğu sebebiyle idari para cezası öngörmüştür. Google ise cezayı temyize taşıyarak unutulma hakkın sınırına ilişkin tartışmayı gündeme getirmiştir. Google uyuşmazlık kapsamında ileri sürdüğü savunmalarda unutulma hakkı ve ifade hürriyeti arasında bir denge kurulması gerektiğini ve bu dengenin sağlanması adına unutulma hakkının küresel bir uygulama alanı olamayacağını ileri sürmüştür. Buna karşılık Fransa Veri Koruma Otoritesi, kişilerin başka ülkede olmasına gerek kalmaksızın IP adında yapacağı bir değişiklik ile söz konusu içeriğe erişim sağlayabileceğini, bu nedenle yerel alanda engellemenin unutulma hakkı kapsamında istenilen sonuca hizmet etmeyeceğini belirtmiştir. Söz konusu uyuşmazlığı çözmek için Google tarafından coğrafi engelleme yöntemi teklif edilmiştir. Bu yöntem, Avrupa sınırlarında bağlantı kaldırma yapmak yerine aramayı yapan kişinin coğrafi konumunu tespit ederek o coğrafi konumdan yapılan aramaları engellemektedir.[6]
- İsveç Koruma Otoritesi, veri sahiplerinin unutulma hakkı ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmemesi sebebiyle Google’a 7 milyon Euro para cezası vermiştir. 2017 yılında İsveç Otoritesi tarafından Google’ın arama sonuçlarına ilişkin bir inceleme başlatılmıştır. Bu inceleme sonucunda Google’ın kaldırılması talep edilen arama sonuçlarını kaldırmadığı, bazı taleplerde ise uzun süre sonra kaldırdığı belirlenmiştir ve söz konusu hakkın ihlali sebebiyle para cezası verilmiştir.[7]
Sonuç
Kişi yaşadığı olumsuz-acı dolu olayları, utanç verici vakaları, üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra, hayatına yeni giren insanların bilmesini istemeyeceği gibi, kendisi de hatırlamak istemeyebilir. Fakat dijital ortamda bilgilere erişimin kolay olması sebebiyle hatırlamak istemeyeceği verilerin karşısına çıkması ve üçüncü kişilerin de bu verilere erişmesi muhtemeldir. Unutulma Hakkı ile bu olumsuz durumun önüne geçilmek istenmekte olup kişilere verilerin internet ortamından kaldırılması imkanı tanınmaktadır. Bu hak geçmiş zamanda istisnai nitelikteyken sonradan genel hak olmuştur. Bu hak ilk olarak Google’a ilişkin verilen Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD) Kararı ile düzenlenmiştir. Bu karar sayesinde farklı ülke mevzuatlarında düzenlemeler yapılmış ve Google özelinde de çalışmalar sürdürülmüştür. Google kendisine talepte bulunan mağdurların verilerini kaldıracağına ilişkin açıklama yapsa da bu talepleri değerlendirmemesi veya geç değerlendirmesi üzerine bazı ihlal cezalarına mahkum edilmektedir.
Kişisel Verilerin Korunması hakkındaki tüm Blog yazılarımız için bağlantıya tıklayınız.
- Sayı’mızdaki Av. Begüm GÜREL’in “Unutulma Hakkının Yasal Dayanağı” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Kaynakça
- Nalbantoğlu, Seray, Bir Temel Olarak Unutulma Hakkı, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Yıl:9, Sayı:35 (Temmuz 2018)
- Kaya, Mehmet Bedii, Unutulma Hakkı https://www.mbkaya.com/hukuk/unutulmahakki.pdf
- ABAD, Avrupa Birliği Adalet Divanı. K.131/12 sayılı ve 13/05/2014 tarihli kararı https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=152065&doclang=en
- Unutulma Hakkı, https://kavlak.av.tr/tr/unutulma-hakki/
[1] http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=152065&doclang=en
[2] Apaydın, Cemre, Unutulma Hakkı,
[3] Nalbantoğlu, Seray, Bir Temel Olarak Unutulma Hakkı, TAAD, Yıl:9, Sayı:35 (Temmuz 2018)
[4] Antalya Korkuteli Sulh Ceza Hakimliği 13 Ağustos 2020 tarihli ve 2020/344 işlem numaralı karar
[5] https://www.cnil.fr/en/right-be-delisted-cnil-restricted-committeeimposes-eu100000-fine-google, E.T. 24 Mart 2016 32
[6] Nalbantoğlu, Seray, Bir Temel Olarak Unutulma Hakkı, TAAD, Yıl:9, Sayı:35 (Temmuz 2018)
[7] https://edpb.europa.eu/news/national-news/2020/swedish-data-protection-authority-imposes-administrative-fine-google_en
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi/ 4.sınıf öğrencisi