Proje Tanıtımı: Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Asistanı Nedir ve Nasıl Çalışır?
Yazar: Salih TARHAN
Legbis tarafından geliştirilen “Bireysel Başvuru Asistanı”, Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) yapılacak bireysel başvuruları kolaylaştırmayı amaçlayan interaktif bir hukuk teknolojisi uygulamasıdır. Asistan avukatlara sadece form doldurmaktan öte bir süreç yönetimi ve strateji geliştirme eğitimi sunar.
Hukuk Teknoljisi Olarak Özellikleri
Bireysel Başvuru Asistanı, bir hukuk otomasyon sistemi örneğidir. Uygulama, klasik bir kural-bazlı formdan çok, kullanıcıya sorular sorarak işlem basamaklarını otomatikleştiren bir deneyim sunar. Kullanıcı deneyimi (UX) açısından rehber sorular ve kullanıcı dostu arayüzler öne çıkar. Bu sayede avukatlar, manuel takip gerektiren birçok usul kuralını sistem üzerinden otomatik kontrol edebilir.
Avukatların Sık Yaptığı Hatalar
● Usul ve şekil şartlarına uyulmaması: Yeni AYM başvuru formu zorunludur ve eksik/düzensiz doldurulması başvurunun hızla reddine yol açar. Örneğin şablon dışı dilekçe kullanmak, imzaya bakmamak veya vekâletnameyi atlamak başvurularda sık rastlanan sorunlardandır.
● Hukuki süreleri kaçırmak: AYM’ye bireysel başvuru süresi 30 gündür; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yapılacak başvuruda ise ek Protokol ile başvuru süresi 6 aydan 4 aya inmiştir. Bu süreler geçtikten sonra yapılan başvurular reddedilir. Aynı şekilde, iç hukuk yolları tüketilmeden AİHM’ye başvurma da usulden red nedenidir.
● Yanlış konulara odaklanma: Yargı pratiğinde çok sayıda hak ihlali iddiasını tek formda sunma eğilimi vardır; ancak AYM sadece uygun içerikteki hak ihlallerini inceler. Avukatların hak seçimi ve önceki başvuru yollarını doğru tespit edememesi de başvurunun kabul edilmemesine yol açar.
● Delil ve beyan eksikliği: Hem AYM hem AİHM başvurularında kanıt listesi düzenleme, içtüzük gereği güncel mağduriyetin açıkça gösterilmesi gibi şekli zorunluluklar vardır. Bu hususlar atlanırsa dosya incelemeye alınmaz. Bu hatalara bağlı olarak, AİHM’e yapılan başvuruların yaklaşık %47’si sadece usul eksikliğinden idari olarak reddedilmekte; 2022’de başvuruların %84’ü nihai olarak kabul edilmemektedir. Bu rakamlar, her aşamada usul kurallarına dikkat etmeyen hukukçuların yüksek oranda başarısızlıkla karşılaştığını göstermektedir.
Asistanın Çözdüğü Sorunlar ve Sağladığı Avantajlar
Doğru strateji ve hak seçimi: Asistan, hangi anayasal hakkın ihlal edildiğinin içerik bakımından yetkili olup olmadığını analiz ederek yönlendirme yapar. Bu sayede başvuruda ele alınacak haklar stratejik biçimde belirlenir ve AİHM başvurusuna da uygun şekilde zemin hazırlanır.
Süre ve iç hukuk kontrolü: Otomasyon, yasal başvuru sürelerini ve iç hukuk yollarının tüketilmesini denetler. Başvuru gecikme riski en aza indirilir.
Kazandırdığı zaman ve güven: Hukukçular, çok sayıda ayrı mevzuat ve içtüzük kuralını manuel taramak yerine asistanla hızlı şekilde yönlenir. Sonuç olarak süreç bütüncül ele alınır; avukatlar ilk adımdan itibaren tüm başvuru aşamalarını kavrayarak eksiksiz hazırlık yapar.
Kullanım Verileri ve İstatistikler
Türkiye’de bireysel başvuru mekanizması nispeten yeni olmasına rağmen büyük hacme ulaşmıştır. AYM verilerine göre 23.09.2012–31.12.2024 arasında 650.453 bireysel başvuru yapılmış, 551.913’ü sonuçlandırılmıştır. Bu dönemde sonuçlandırılan başvuruların yaklaşık %82,8’i kabul edilemezlik kararıyla kapanmıştır. Aynı şekilde, AİHM 2022 yılında ele aldığı 54 bin başvurunun %84’ünü şekil veya esastan reddetmiştir. Bu yüksek oranda red, sürecin karmaşık yapısını ve hataya ne kadar açık olduğunu gösterir.
Sonuç
Asistan hâlihazırda AYM bireysel başvurularına odaklansa da gelecekte benzer teknolojilerin yaygınlaşması bekleniyor. “Bireysel Başvuru Asistanı” gibi araçlar, avukatlara işlemlerini hatadan arındırıp daha verimli yürütme imkânı sağladıkları için önümüzdeki dönemde hukuk teknolojileri arasında önemli bir yere sahip olacaktır.
Salih TARHAN’ın “Yapay Zeka, Avukatlar ve Telif Hakkı Sorunları” yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayı’sını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Yazar: Salih Tarhan, LL.M
ABD’de faaliyet gösteren hukuk bürolarının yapay zekâ ve diğer yeni teknolojilere uyumlu olarak dijital dönüşümlerini yönetmektedir.
Hukuk ve Bilişim Dergisi ve Blog kısmımızda,
Bilişim Suçları
Blockchain ve Dijital Paralar
Yapay Zekâ ve Robot Hukuku
Elektronik Ticaret Hukuku
İnternet Hukuku
Kişisel Verilerin Korunması Hukuku
Start-Up Hukuku
E-Spor Hukuku
Fikri Mülkiyet Hukuku ve benzer teknoloji hukuku alanlarında yazılar okuyucularımıza sunulmaktadır.