Makalemizde Sosyal Medya Paylaşımları ve Kişilik Haklarının İhlali konusunu inceleyeceğiz.
Sosyal Medya Paylaşımlarının Kişilik Haklarını İhlal Etmesi Halinde Yapılabilecekler
Teknoloji günümüzde birçok sektörü değiştirmiş ve dönüştürmüştür. Yaşanan değişimler kimi zaman olumlu etkiler yaratırken kimi zaman da kişilik haklarını ihlal eden etkenler haline gelmiştir. Kişilik hakları temelde insan haklarıyla yakından ilgilidir. ( sosyal medya, bilişim hukuku)
İnsan hakları insanların doğuştan sahip olduğu ve insan olmasından kaynaklı olan vazgeçilemez ve devredilemez haklardır. İnsan haklarının evrensel olarak korunması için birçok koruyucu mekanizma geliştirilmiştir. Genel olarak bakıldığında kişilik hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı olan kişisel varlıklar üzerindeki haklardır. Bu varlıklar, ses, görüntü, yaşam, sağlık, isim, özel hayat, şeref ve şahsiyet olabilmektedir. Kişilik haklarının korunmasına ilişkin birçok düzenleme bulunmaktadır. ( sosyal medya, bilişim hukuku)
Bu düzenlemeler, Türk Medeni Kanunu 23, 24 ve 25.maddeleri, Türk Borçlar Kanunun 49.maddesi, Kişisel Verileri Koruma Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 5651 sayılı İnternet kanunu ve Türk Ceza Kanunu şeklinde sayılabilir.
Günümüzde kişilik hakları ihlallerinin en çok yaşandığı mecralardan biri internet ortamı olduğu için 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun özel önem arz eder. Bu alanda meydana gelen gelişmeler kişilik hakları ve özel hayat alanına yapılan müdahaleleri fazlasıyla kolaylaştırdığı için yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur.
Unutulma hakkı ve kişilik haklarına yönelik sosyal medya uygulamalarında meydana gelen ihlaller İnternet Kanunuyla beraber içeriğin kaldırılması ve erişimin engellenmesi mekanizmasını da beraberinde getirmiştir.
Sosyal Medya Üzerinde Kişilik Haklarını Koruyucu Mekanizmalar
Kişilik hakları internet ortamında yayın, web sitesi, haber veya sosyal medya paylaşımları, sosyal medya uygulamaları aracılığıyla ihlal edilebilmektedir. Bu tür ihlallere karşı başvurulacak birçok hukuki çare mevcuttur. Nitekim kanunun 9.maddesinde de bu yollar sayılmış olup inşalar için önem arz eden kişilik hakları korunmaya çalışılmıştır.
Bu kanun maddesi uyarınca internette ya da sosyal medya sitelerinde kişilik hakkı ihlal edilen gerçek ya da tüzel kişiler öncelikle içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurabilir ve ihlale neden olan içeriğin yayından çıkarılmasını uyarı mahiyetinde talep edebilir. Bu yol dışında hakkı ihlal edilen kişi gerek kendi gerek vekili aracılığıyla Sulh Ceza Hakimliğine başvuru yaparak söz konusu içeriğe erişimin engellenmesi talebinde bulunabilir. Bu tür talepler için yer sağlayıcı ve içerik sağlayıcı bilgilerine ve site bilgilerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu aracılığıyla ulaşılabilmektedir.
İnternet kanununa göre içerik sağlayıcısı “İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri”, yer sağlayıcısı ise, “Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek ve-ya tüzel kişileri” ifade eder. Özetle, sosyal medya uygulamaları üzerinden değerlendirildiğinde video paylaşım sitesi bir yer sağlayıcısı iken, bu video paylaşım sitesinde kanalı olan kişi içerik sağlayıcısı olacaktır.
İçerik ya da yer sağlayıcısına iletilen talepler 24 saat içerisinde cevaplandırılmaktadır. Doğrudan Sulh Ceza Hakimliğine başvuru suretiyle iletilen talepler hakkında ise hakim erişimin engellenmesi kararı verebilmekte ve kişilik haklarını ihlal eden bölüme ya da URL ‘ye erişim böylece engellenebilmektedir. Erişimin engellenmesine karar verilirse karar doğrudan Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderilir. Erişim Sağlayıcıları Birliği de karar yer sağlayıcıları ve erişim sağlayıcılarına ulaştırarak en geç 24 saat içerisinde kararın gereklerini yerine getirmeleri beklenir.
Söz konusu düzenlemelerin dışında sosyal medya hesapları ya da uygulamaları aracılığıyla kişilik hakkı ihlal edilen kişilerin başvurabileceği bir başka yöntem ise, ihlalin meydana geldiği mecraya bağlı olarak sitelerin yardım bölümlerinde iletişim kurmaktır. Böylece video içeren mecralar için kişilik hakkını ihlal eden videonun sahiplik haklarına bağlı olarak belirli bir bölgede ya da birçok bölgede engelleme seçeneği olacaktır.
Sosyal Medya Uygulamalarında oldukça yaygın görülen kişilik hakları ihlallerini engellemek için bir diğer yöntem ise, Kişisel Verileri Koruma Kuruluna müracaat edilmesidir. Kuruma şikayet yoluyla müracaat edilebilmesi için veri sorumlusu olan veri sağlayıcısına başvurmalıdır.
Veri sorumlusu olan veri sağlayıcısına ihlal hakkında başvurulduktan sonra, veri sağlayıcısı talebi inceleyerek en geç otuz gün içerisinde sonuçlandırır. Başvuru neticesinde dört ihtimal mevcuttur; başvuru kabul edilebilir, reddedilebilir, cevap yetersiz bulunabilir ya da otuz gün içerisinde hiç cevap vermeyebilir.
Böylece KVKK madde 14 uyarınca, “Başvurunun reddedilmesi, verilen cevabın yetersiz bulunması veya süresinde başvuruya cevap verilmemesi hâllerinde; ilgili kişi, veri sorumlusunun cevabını öğrendiği tarihten itibaren otuz ve her hâlde başvuru tarihinden itibaren altmış gün içinde Kurula şikâyette bulunabilir.13 üncü madde uyarınca başvuru yolu tüketilmeden şikâyet yoluna başvurulamaz. Kişilik hakları ihlal edilenlerin, genel hükümlere göre tazminat hakkı saklıdır.”
Yukarıda bahsedilen hukuki çarelerin dışında sosyal mecralarda kişilik hakları ihlalleri Türk Ceza Kanunu uyarınca da suç oluşturabilir. Türk Ceza Kanunlarında tanzim edilen düzenlemelerle kişilerin özel hayatını ihlal eden kişilerin bir yıldan üç yıla kadar cezalandırılacağı belirtilmiştir. Nitekim ilgili husus TCK 134. maddede şöyle düzenlenmiştir,
“Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal eden kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gizliliğin görüntü veya seslerin kayda alınması suretiyle ihlal edilmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.”
Ayrıca TCK 125. maddeyle de onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek fiil, isnat ve olgulara karşı kişiler korunarak aykırı davranışlar üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılacaktır. Özet olarak kişilik haklarına ve özel hayatına saldırı niteliğindeki davranışlar ceza kanunu sistematiğinde suç olarak düzenlenmiştir. Böyle bir fiilin vuku bulması halinde Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulabilir.
Tüm bu düzenlemelerin yanında kişilik hakkı Türk Medeni Kanunu kapsamında da korunmakta ve maddi manevi tazminat imkanını getirmektedir. Kişilik hakkı ihlal edilen kişinin ihlal nedeniyle yıpranması, elem, üzüntü ve acı duyması halinde ya da kişilik hakkı ihlalleri neticesinde malvarlığında saldırı nedeniyle eksilme meydana gelirse zarara uğrayan mağdur zararını talep edebilir.
SONUÇ
Sonuç olarak, sosyal medya paylaşımları sebebiyle kişilik hakkı ihlal edilen kişilerin gerek özel hukuk gerekse kamu hukuku bağlamında başvurabileceği birçok yöntem mevcuttur. Bu yöntemler içinde günümüzde en çok konuşulanı erişim engellenmesi ve içeriğin çıkarılmasıdır.
İnternet kanunu aracılığıyla düzenlenen bu imkan kişilik hakkını ihlal eden paylaşımların yayından çıkarılmasını sağlamaktadır. Fakat bu hakkın kullanılmasında AHİS 10. Maddede düzenlenen ve garanti altına alınan ve anayasamızda da düzenlenen ifade özgürlüğü ile denge kurulması önemlidir.
Sosyal medya mecralarında vuku bulan paylaşımların ve videoların Yargıtay 19. CD., E. 2016/10820 K. 2017/5577 T. 12.6.2017 sayılı ilamında da belirttiği üzere kişilerin şeref ve haysiyeti ihlal niteliğinde olmaması gerekir. Kısacası, bireylerin kişilik hakkı kapsamında şeref ve haysiyeti ile sosyal medya paylaşımları arasında hassas bir denge vardır ve erişim engeli kararlarıyla diğer hukuki çarelerde sosyal medya kullanıcılarının düşünce ve ifade özgürlüğü korunmalı ancak bu koruma başka kişilerin şeref ve itibarını zedelememelidir.
KAYNAKÇA
Fırat, Muhammed Sabır, Hukuk Devleti Açısından İnternette İnsan Hakkı ve Kişilik Haklarına Saldırı Sorunu, Hacettepe HFD, 5(2) 2015, 101–116.
http://alpertungahukuk.com/uploads/pdf/20160328133652.pdf, Erişim Tarihi:23.06.2021.
https://internet.btk.gov.tr/internet-ortaminda-kisilik-haklarinin-ihlali, Erişim Tarihi: 23.06.2021.
https://internet.btk.gov.tr/turkiye-de-bilisim-hukuku, Erişim Tarihi: 23.06.2021.
Yargıtay 19. CD., E. 2016/10820 K. 2017/5577 T. 12.6.2017.