Uzaktan Çalışma Sözleşmesi
1. Hukukumuzda Uzaktan İş Sözleşmesinin Yeri
Pandemi dönemi, şirketlerin iş yapış biçimlerini gözden geçirmesini sağlayarak uzaktan çalışmanın hukuki altyapısının güçlendirilmesi gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Birçok şirket, çalışanlarını evden çalıştırarak, hem iş sürekliliğini sağlamaya hem de sağlık önlemlerini göz önünde bulundurmaya çalışmış bu süreçte, uzaktan çalışmanın yasal bir zemin kazanması büyük önem taşımıştır. Artık uzaktan çalışma, sadece bir geçici çözüm değil gelecekte de önemli bir iş yapma şekli olarak yerini almıştır.
Bununla birlikte 06.05.2016 tarihinde “Uzaktan Çalışma” uygulamasına ilişkin İş Kanunu’nun 14. maddesinde değişiklikler yapılmıştır. Pandeminin etkisiyle yaygınlaşan uzaktan çalışma, 10.03.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) ile daha detaylı şekilde düzenlenmiştir. Uzaktan çalışma 4857 sayılı İş Kanunu’nda (“Kanun”) aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:
“Uzaktan çalışma; işçinin işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.”
Uzaktan çalışma, atipik bir istihdam modeli olsa da uzaktan çalışma sözleşmesi, tarafların iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinde herhangi bir değişiklik yaratmamaktadır. İşçinin, iş sözleşmesinden kaynaklanan asli yükümlülüğü, işini bizzat ve özenle yerine getirme borcu; işverenin ise ücret ödeme ve eşit muamele etme yükümlülüğü aynı şekilde devam etmektedir. Uzaktan çalışmada, işçinin iş görme edimini işverenin emir ve talimatlarına uygun olarak yerine getireceği konusunda herhangi bir belirsizlik bulunmamaktadır.
2. Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin Unsurları
Uzaktan çalışma ile ilgili iş sözleşmesinin içermesi gereken başlıca unsurlar şunlardır:
- İş tanımı: Çalışanın yerine getireceği görevlerin net bir şekilde belirtilmesi.
- İşin yapılma şekli: Çalışma yöntemlerinin, hangi araç ve gereçlerin kullanılacağının açıklanması.
- İşin süresi ve yeri: Çalışmanın hangi zaman diliminde ve hangi mekânda gerçekleştirileceği.
- Ücret ve ödeme şartları: Çalışanın alacağı maaş ve ödeme düzenlemeleri hakkında bilgi verilmesi.
- İşverenin sağladığı ekipman ve güvenlik önlemleri: İşverenin çalışana sağladığı araç gereçlerin korunmasına yönelik sorumluluklar.
- İletişim ve çalışma koşulları: İşverenin çalışana ulaşma yöntemleri ve çalışma koşullarıyla ilgili düzenlemeler.
Uzaktan çalışma sözleşmesi hazırlanırken bu unsurlar dikkate alınmakla birlikte uzaktan çalışma modelinde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri, uzaktan çalışanların yalnızca iş sözleşmesinin türünden ötürü, normal ofis çalışanlarına göre farklı muameleye tabi tutulamayacaklarıdır.
İşveren, uzaktan çalışmaya dayalı iş ilişkilerinde çalışanın işin doğasına göre iş sağlığı ve güvenliği önlemleri almakla yükümlüdür. Bu bağlamda işverenin yerine getirmesi gereken sorumluluklar şunlardır:
- Çalışanı iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilgilendirmek,
- Gerekli eğitimleri sağlamak,
- Sağlık takibini yapmak,
- Çalışanın kullanacağı ekipmanlarla ilgili güvenlik önlemlerini almak.
Ayrıca, uzaktan çalışanın evde çalışması ve uzun süre bilgisayar başında kalacak olması gibi faktörler göz önünde bulundurularak, çalışanların fiziksel sağlığı konusunda özel bir dikkat gösterilmesi gerekmektedir.
Yazılılık Unsurunun Önemi
İş Kanunu’nun 8. maddesi uyarınca, iş sözleşmeleri, kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. İş hukukunda kural olarak, şekil serbestisi ilkesi gereği sözleşmelerin yazılı yapılması zorunluluğu olmasa da bazı sözleşmeler için yazılılık geçerlilik koşulu olarak kabul edilmiştir. İşte bu istisnaya dahil olan uzaktan çalışma sözleşmesi de maddedeki ‘’… yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.’’ hükmü gereği yazılı bir biçimde yapılmalıdır. Maddede ifade edilen yazılılık koşulunun sözleşme için kurucu nitelikte bir şart olmamakla beraber, işverenler tarafından ispat kolaylığı sağlamaktadır.
Yazılılık unsuruna ilişkin bir diğer önemli husus ise taraflar arasındaki uyuşmazlıkta yetkili mahkeme belirlenmesinde rol oynamasıdır. Bilindiği üzere yetki unsuru 7036 sayılı kanunun 6/1 maddesinde;
“MADDE 6- (1) İş mahkemelerinde açılacak davalarda yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir. şeklinde düzenlenmiştir. Uzaktan çalışma sözleşmesinde işin yapıldığı yer işçinin halihazırda oturduğu ev olarak düzenlenmişse işin yapıldığı yer olarak kabul edilecek ve o yer mahkemesinde dava açılabilecektir.
Sonuç
2019 yılının sonunda başlayan ve etkileri hâlâ devam eden pandemi, hem dünya ekonomisini hem de ülke piyasalarını derinden etkilemiştir. Uzaktan çalışma modeli, 2016 yılında 4857 sayılı İş Kanunu’na eklenmiş olmasına rağmen, 10 Mart 2020 tarihinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından hazırlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile fiilen işlerlik kazanmış ve pandemi sürecinde hızla hayatımıza girmiştir. Bu yönetmeliğin çıkarılması, uzaktan çalışmanın hukuki temelini atmak açısından büyük bir adım olmuştur.
Uzaktan çalışma, geleneksel istihdam modelinden farklı bir iş modelidir. Bu modelin iş hukuku açısından ayırıcı özelliği, işverenin otoritesinin ve işyerinin fiziksel sınırlarının dışında, iş görme yükümlülüğünün yerine getirilmesidir. Uzaktan çalışma modelinde işveren, iş sözleşmesinden doğan eşit muamele yükümlülüğü gereği, uzaktan çalışan işçiye klasik istihdamda çalışan işçiye uyguladığı tüm hak ve yükümlülükleri aynı şekilde sağlamalıdır. Yani, uzaktan çalışanla ofiste çalışan arasında hiçbir ayrım yapılamaz. Bu doğrultuda, işçinin iş görme borcu, emir ve talimatlara uyma zorunluluğu, sadakat yükümlülüğü; işverenin de ücret ödeme, işçiyi gözetme, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma gibi yükümlülükleri aynen devam eder.
Uzaktan çalışma modelinin, klasik çalışma biçimlerine göre iş verimliliği ve iş koordinasyonu açısından daha zorlu olmasına rağmen, çalışanların motivasyonunu artırıcı ve işverenin maliyetlerini düşürücü avantajlar sunduğu da bir gerçektir. Pandemi sonrasındaki dönemde, uzaktan çalışma modelinin rafa kaldırılması beklenmemektedir. Aksine, bu modelin uzun vadede devam edeceği ve iş dünyasında kalıcı bir değişiklik yaratacağı öngörülmektedir.
Av. Ali ERŞİN’in “Yazılımların Telif Hakları Bağlamında Korunması” isimli yazısı için bağlantıya tıklayınız.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin 19. Sayısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazar: Av. Elif ŞADAKOĞLU
Hukuk ve Bilişim Dergisi ve Blog kısmımızda,
Bilişim Suçları
Blockchain ve Dijital Paralar
Yapay Zekâ ve Robot Hukuku
Elektronik Ticaret Hukuku
İnternet Hukuku
Kişisel Verilerin Korunması Hukuku
Start-Up Hukuku
E-Spor Hukuku
Fikri Mülkiyet Hukuku ve benzer teknoloji hukuku alanlarında yazılar okuyucularımıza sunulmaktadır.