Yapay Zeka İle Oluşturulan Reklamlar ve Haksız Rekabet
A. Giriş
Yapay zeka hayatımıza bir çok analanda hızlı bir şrkilde entegre oldu. Bunlara; eğitim, hukuk, sağlık ve pazarlama gibi örnekler verilebilir. 2023 yılının sonlarında ise pazarlama sektöründe çarpıcı bir gelişme oldu. Ticaret Bakanlığı, 13 Eylül 2023 tarihinde yayınladığı duyuru ile yapay zeka kullanılarak oluşturulan reklamların Reklam Kurulu’nun gündemine ilk defa yer aldığını kamuoyu ile paylaşmıştır. Bu sebeple de artık yapay zeka ile oluşturulmuş reklamlar mercek altında diyebiliyoruz.
B. Karar Özeti
3 farklı şirketin reklamında yer alan ifadeler ise şu şeklildeydi;
“ChatGPT’ye sorduk, tek doğru cevap aldık! Dünyanın her noktasına hızlı, güvenli ve uygun maliyetli tüm lojistik işlemleriniz için siz de hemen (…) ile tanışın”
“Yapay zekaya dayalı en popüler sohbet robotu olan ChatGPT’ye göre “Türkiye’nin en ikonik özel televizyon kanalı (…)!”
“ChatGPT’ye göre de Türkiye’nin en büyük moda perakende markası (…)”
Kararda dikkat çeken diğer bir husus ise Kurul bu ifadelerin doğruluğunu ise yine yapay zekaya soruyor ancak ChatGPT yukarıda yer alan ifadelerin aksine muğlak cevaplar veriyor ve hatta başka şirket isimlerini örnek olarak veriyor. Kısaca bu cevaplara da değinecek olursak;
“Dünyanın her noktasına hızlı, güvenli ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan birçok firma bulunmaktadır. Bu nedenle, belirli bir firmanın adını belirtmek zordur. DHL, UPS, FedEx, TNT, Maersk, DB Schenker gibi büyük lojistik şirketleri, küresel çapta yaygın olarak bilinen ve geniş hizmet ağlarına sahip firmalardır. Ancak, hızlı, güvenli ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan firmaların sayısı oldukça fazladır ve piyasada sürekli değişiklikler olabilir. Bu nedenle, en güncel ve en uygun firmanın adını öğrenmek için yerel ve uluslararası lojistik hizmet sağlayıcılarının web sitelerini veya kaynaklarını araştırmanızı tavsiye ederim.”
“Türkiye’nin televizyon kanalları arasında en ikonik özel televizyon kanalı olarak pek çok farklı görüş bulunabilir”
Moda markası için ise ChatGPT gerçekten ilgili markanın adını veriyor ancak daha sonrasına “Emin misin?” dendiğinde ise,
“Özür dilerim son verilerim 2021 yılına kadar olduğu için mevcut durumu tam olarak bilemiyorum. 2021 yılında (…), Türkiye’nin en büyük moda perakendecilerinden biriydi. Ancak, moda sektöründe rekabetin hızlı bir şekilde değiştiği bir alan olduğunu unutmamak önemlidir. Dolayısıyla en güncel bilgilere ulaşmak için güncel kaynaklardan doğrulama yapmanızı öneririm.”
Şeklinde cevap vererek 2 yıl öncesine dair bir bilgi verildiğini görüyoruz.
Reklam kurulu ise ilgili markalara,
“Dolayısıyla inceleme konusu tanıtımların,
– Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 7/1, 7/2, 7/3, 7/4, 7/5-b, 7/5-g, 8/1-a, 8/1-b, 8/1-ç, 8/1-d, 8/1-e, 8/1-f, 8/1-ı, 9/1, 9/2, 9/3, 9/4, 9/5 ve 32 nci maddeleri,
– 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 61 inci maddesi, hükümlerine aykırı olduğuna”
Gerekçelerine dayanarak anılan reklamları durudurma kararı alıyor.
C. Kararın Değerlendirilmesi
Bu kararla beraber aslında şirketlerin yapay zeka konusunda hala dikkatli davranmalarında fayda olduğu açıkça görülmektedir. Raklam kurulunun kararında yer almasa dahi bir hususa dikkat çekmekte fayda var. Özellikle de ChatGPT verilerine güven hususuna. Bilindiği üzere yapay zeka yalnızca temel algoritmalar, algoritmanın öğrenmesine ve gelişmesine olanak tanıyan yeterli veriyle beslenirse çalışır. Kaldı ki bu verilerin doğru ve hatta başka bir ifadeyle temiz olup olmadığı da şirketlerin dikkat etmesi gereken diğer bir husustur. Bu verilerin nasıl kazanıldığı, güvenirlikleri, sorgulanabilirlikleri, şeffalıkları gibi önemli soruların cevaplarını ne yazık ki ChatGPT’den alamıyoruz. Bu bilinmezlik yapay zekada devam ederken şirketleirin bu konuda daha dikkatli olmasında fayda bulunmaktadır. Zira bugün haksız rekabet yarın ise bir kişisel verilerin ihlaliyle karşı karşıya kalabilirler.
Tabi ki yapay zekadan yardımlar alınabilir ancak tüketiciye doğrudan veri olarak sunma noktasında şirketin sorumluluğuna gidilimesi gerekecektir ki somut olayda görüldüğü üzere gidilmiştir. Çünkü ilgili kararda da değindiği üzere Ticari Reklam Ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin özellikle Doğruluk ve Dürüstlük başlıklı 7.maddesinde bu hususa değinilmiştir.
Bilindiği üzere potansiyel olarak önemli bir pazar gücüne veya toplumsal etkiye sahip olan yapay zekâ aktörleri, tüketim toplusunun da etkisiyle önemli ölçüde kamuoyunun dikkatini, ‘tepkisini’ ve ‘odağını’ çekebilir. Günümüzde yapay zekayla gerçekleştirilen en küçük şeye dahi büyük bir ilgi olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Bu sebeple özellikle anılan yönetmelikteki 8.madde de belirtildiği gibi karşılaştırmalı reklamlar yapmak algı yönetimi kapsamında değerlendirilebileceğinden şirketlerin, markaların bu konuda çok daha dikkatlı olması gerektiğini tekrar belirtmekte fayda var.
Tabi diğer konu anılan yönetmelikte madde 9 da yer alan ispat külfetidir.
Madde 9/3
“Karşılaştırmalı reklamlarda yer alan ve karşılaştırmaya konu edilen iddialar, her hâlükârda üniversitelerin ilgili bölümlerinden veya akredite ya da bağımsız araştırma, test ve değerlendirme kuruluşlarından alınmış bilgi ve belgeler ile kanıtlanmak zorundadır.”
Şeklindedir.
Ne var ki ChatGPT gibi bir yapay zeka tüzel kişiliğe haiz değildir. ChatGPT OpenAI’ın oluşturduğu bir üründen ibarettir. Herhangi bir otorite ve yahut kurum niteliğinde değildir. Zira tanımına bakacak olursak da “otomatik olarak yanıtlar oluşturmak ve bilgi alma sistemlerinin doğruluğunu iyileştirmek için büyük miktarda metin verisinden öğrenen yapay zekâ destekli bir dil modelidir.” Kaldı ki, bu durumda da sorumluğun kime ait olacağına dair bir hukuki düzenleme de mevcut değildir. İspat etmek istesek dahi bu verilere nasıl ulaştığı sorusuyla karşılaşalıcaktır. Bu verilerin bir markanun reklamında kullanılmasına izin verilmiş midir?
Bu şekilde cevaplanması gereken bir çok sorun ortaya çıkacaktır.
D. Sonuç
ChatGPT gibi yapay zekalar hepimiz için büyüleyici olsa da gerek hukuki düzenlemelerin eksikliği gerekse de henüz çok yeni olması sebebiyle bir çok eksiklik barındırıdığı göz ardı edilemeyecek bir gerçektir. Özellikle de artık veri çağındayız. Verilerin korunmasının önemli olduğu kadar doğru olmasına da ihtiyaç var. Maalesef hala ChatGpt gibi yapay zekalar bu noktada tamamlanmış şeffaf ve sorgulanabilir bir hizmet sunamıyorlar.
Kübra Memiş’in tüm blog yazılarını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayı’sını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Kaynakça
- https://ticaret.gov.tr/data/5d1c9edd13b87615344cd4c8/_337_Reklam_Kurulu_Basin_Bulteni.pdf
- https://www.datafeedwatch.com/blog/dangers-of-ai-in-advertising
- https://dl.acm.org/doi/fullHtml/10.1145/3600211.3604694
- https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20435&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5