ZEKİ ROBOTLARIN CEZAİ SORUMLULUĞU ÜZERİNE
Baş döndürücü teknolojide her gün bir yeniliğe uyanılıyor. Bu gelişim her alanı ayrı ayrı etkiliyor. Bunlardan birisi de hukuk. Yapay zekâ her gün farklı bir konuyla gündeme geliyor. Benim çalışmamdaki konusu ise cezai sorumluluğu. Ortaya çıkan bu zeki robotların suç işlemesi halinde bu suçun faili kim olacaktır? Cezası kime ve neye göre verilecektir? (Bu çalışma için ön literatür taramasında kaynak eksikliği fark edilmiştir. Bu yüzden belirli sayıda hukukçuya yarı yapılandırılmış bir mülakat uygulamaya gidilmiştir. Çalışma TÜBİTAK–2209-A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI ile desteklenmektedir.) (robotların cezai sorumluluğu)
Robotların Cezai Sorumluluğu Üzerine Sorular
Bu mülakatımızda 25 yıllık Avukat Adnan Gül’e sorduk. (Avukatın kişisel bilgileri proje kapsamında korunmaktadır. Sorulara verdiği cevapları paylaşmada ön izin alınmıştır.)
1. Robotların Ceza Sorumluluğunun Türü sizce hangi sorumluluğa daha uygundur?
Taksir Sorumluluğu – araç olarak kullanma-taksir sorumluluğu
2. Otomatik defibrilatör diye adlandırabileceğimiz makine, kalbin faaliyetini takip edip, gerektiğinde elektrik vererek kişiyi tedavi etmeye programlanmıştır. Bu makinelerin buna rağmen hatalı olması söz konusu olduğunda, kalbi duran kişinin ölümünden kim, nasıl sorumlu olacaktır?
Üreten, satan ve makineyi hastaya takan kişi arasında müteferrik sorumluluk vardır. Hangisinin hangi derecede sorumlu olacağı bilirkişi incelemesi ile ortaya çıkacaktır.
Otonom araba, bilinen diğer adlarıyla robot araba, sürücüsüz araba, çevresini algılayabilen ve çok az insan girdisi veya hiç girdi olmadan hareket edebilen bir otomobil türüdür. A şehrinde yerel idare tarafından otonom araçların kamusal alanda kullanımına izin verilmiştir.
Buna dayanarak, K ulaşım şirketi tesis ettiği otonom araçlar ile müşterilerine hizmet sunmaya başlamıştır. Bir gün K şirketinden bir sürücü otonom araç ile müşterisine gitmektedir. Sürücü gece karanlık olduğu için yoldan sıkılır dizi izlemeye başlar. Ancak karşıdan karşıya herhangi bir yansıtıcı aparat olmadan geçen bisikletliye çarpmıştır, bisikletli olan L hayatını kaybetmiştir. Araç üzerindeki aparatlar olayı kaydetmiştir.
3. K şirketi, sürücü, bisikletli ve yazılım şirketinin cezai sorumluluğu ile ilgili görüşleriniz nelerdir?
Somut olayda yazılım şirketinin sorumlu olabilmesi için yazılımın kendisinde bir eksiklik olmalıdır. Yansıtıcı aparat olmadan yola çıkan bisikletlide kural ihlali vardır. K şirketi ve sürücünün şayet sürücünün engelleyebilme şansı varsa aralarında müteferrik sorumluluk vardır.
4. Otonom araç üreticisi olan bir şirketten otonom araç satın almış bir kullanıcı içindeyken, karşısına bir çocuk çıkan araç, çocuğu kurtarmak adına kullanıcının ölümüne sebebiyet verseydi K şirketi ve yazılım şirketinin cezai sorumluluğu ile ilgili cevabınız ne olurdu?
Tercih hakkının neye göre belirleneceğine bağlıdır. Yazılımcı bu yazılımı yazarken önceliği neye göre belirleyecek? Bu da ülkeden ülkeye değişebilecek bir durumdur. Şayet buna bağlı olduğu için K şirketinin herhangi bir sorumluluğu yoktur.
5. K şirketinde kaza sonrası yapılan denetimde kaza sebebinin algoritmik olduğu anlaşılmıştır. Şirket yöneticileri ve projenin algoritma geliştiricilerinden oluşan ekip için nasıl bir yaklaşım benimsenebilir?
Proje ve yazılım ekibinin kusur oranı bilirkişi raporu ile dikkate alınabilir Bu gibi durumların yaşanmaması için güvenlik önlemlerinin geliştirilmesi için maksimum çabanın sarf edilmesi amaçlanabilir.
Tüzel kişilerin robotların ceza sorumluluğu bakımından örnek teşkil edebilir. Bunun en başta gelen sebebi, tüzel kişilerin insan olmadıkları halde kişi olarak kabul edilmesidir. Bunun dışındaki bir başka benzerlik, tüzel kişilerin ceza sorumluluğu ile ilgili devam eden tartışmalardır.
6. Tüm bunlar ışığında tüzel kişilik sorumluluğu ile robot sorumluluğu arasında nasıl bir ilişki görüyorsunuz?
Tüzel kişilikte maddi ve cezai açıdan şirketin malvarlığı ve şirket yöneticilerinin de cezai anlamda sorumluluğu vardır. Robotlarda ise cezai süreci hakkında benzetilecek ortak nokta yoktur.
7. Robotların suça “sebebiyet verdikleri” değil, suçu “işledikleri” tezi ile ilgili sizin yorumunuz ne olur?
Suçu işlemeleri ya da sebebiyet vermeleri olayın niteliğine göre değişir.
Cevaplardan anlaşılacağı üzere avukatımız kıyas yolu ile bir değerlendirmeye gitmiştir. Bu yolla verdiği cevaplar açık ve anlaşılırdır. Bu proje kapsamında siz de katılmak isterseniz iletişime geçebilirsiniz.
Bu bilimsel çalışma kapsamında başka bir Ropörtaj için bağlantıya tıklayabilirsiniz.
Yapay Zekanın Hukuki Statüsü isimli yazımızı da bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Röportaj: Av. Adnan GÜL
Bilimsel Çalışmayı Yürüten: Feyza KARADUMAN