Makalemizde Dijital Para ve Kripto Paralar Arasındaki Farklar Nelerdir? konusunu inceleyeceğiz.
Dijital Para ve Kripto Para Arasındaki Farklar Nelerdir?
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının 15 Eylül 2021 tarihinde yer alan dijital para açıklamasıyla Türkiye de henüz bir yasal düzenlemesi bulunmayan kripto paralarla aynı çatı altında anılsa da kavramsal olarak ayrı olan dijital paranın TCMB’nin dijital dönüşüm adı altında hayata geçirilmesi planan “test sürüşü” denebilir. [1]
Dijital para; paranın evriminin güncel basamağı olan dijitalleşmeyle birlikte elektronik para, sanal para ve kripto parayı içine alan bir bütündür. Kuş bakışı bakıldığında esasen bir dijital para olan kripto para ise yapılarında güvenli ve gizli bir şekilde işlem yapmaya imkan tanıyan kriptoloji (şifreleme) uygulamaları barındıran, çok önemli bir bölümü Blockchain teknolojisine dayanan ve büyük ölçüde adem-i merkeziyetçi yapıda işleyen, başta ödeme ve değişim aracı olmak üzere birçok işleve sahip sanal para/dijital veridir. [2]
Dijital Para ve Kripto Para Arasındaki Farklar
Dijital para ile kripto para arasındaki ilk ve en önemli ayrım merkez konusudur. Dijital paralar resmi sayılırlar yani yasal açıdan bildiğimiz geleneksel para formları gibi bir otorite tarafından yaratılırlar. Bu nedenle merkezi bir yapıları vardır, ağ içindeki alışverişler bir merkezde düzenlenir, tıpkı bir banka ya da devlet gibi. Yukarıda bahsettiğimiz gibi merkez bankaları tarafından da piyasaya sunulur ve desteklenirler. Dijital parayla yapılacak işlemler, söz konusu otoritenin onayıyla gerçekleşir.[3]
Merkez otoriteler tarafından desteklendiği için dijital paraların değerinde daha az dalgalanma olması beklenir. Örneğin merkez bankaları, diğer para birimlerinin değerine bağlı olarak para politikaları yoluyla finansal istikrarı düşünülebilir. Kripto paralar daha değişken bir para birimidir çünkü nispeten gelişmemiş bir piyasada hareket eder, resmi otoriteler tarafından büyük çoğunlukla desteklenmez ve beklentilerle doludur.[4]
Dijital paralarla yapılacak satın alma, yatırım gibi işlemler gerçek bir kullanıcı kimliği gerektirir. Dolayısıyla işlemler gizli kalmaz. Kripto para işlemleri ise kişisel bilgileri gerektirmez. Yani kullanıcılar çoğunlukla anonim kalır, işlemler de büyük oranda gizlidir. Ancak yine de her işlem kaydedilir, gönderenler ve alıcılar topluluk tarafından bilinir. Böylelikle tüm işlemler takip edilir, hiçbir işlem sonradan değiştirilemez, manipüle edilemez ve silinemez. Bu açıdan kripto paralar, dijital paralara göre biraz daha şeffaftır.[5]
Güvenlik
Söz konusu dijitalleşme olunca, işin içine bir de para girince “Peki ya güvenlik?” sorusu akıllara geliyor. Blok zinciri gibi şifreli bir muhasebe kaydı tutması nedeniyle kripto paralar siber saldırılara karşı daha güçlü ve güvenli konumlanıyorlar. Tek bir veri depolama merkezi olmaması da güvenliğini artırıyor. Dijital para işlemlerine ait bilgiler ise merkezi ağlarda saklanıyor. Bu sistemlerin olası siber saldırılara, arızalara veya kesintilere karşı güvenli ve dayanıklı olması planlanıyor.[6]
Kripto paranın ortaya çıkışı kanaatimce bir başkaldırıdır. Kripto para esasında devletlerin egemeliklerinin br göstergesi olan “ulusal para birimi”ne karşı bi duruştur. Devletler egemenliklerini merkezi para birimiyle bir nevi ispat ederken kripto paralar merkeziyetsiz bir yapıyla fiziki olarak elle tutulmayan bir biçimde uluslararası kripto para borsalarında alış-satış yapabilmektedir. Siyasal bir otorite tarafından üretilmeyen ya da basılmamış dokunulmaz bir dijital paradır. Devletlerin dolayısıyla merkez bankalarının otoritelerini sarsma ihtimali bulunmaktadır.[7]
Türk Hukukunda Kripto Paraların Hukuki Durumu
Türk hukukunda kripto paralara ilişkin bir düzenleme bulunmamakla birlikte Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi 2020/1149 E. , 2020/905 K. ve 13.11.2020 tarihli mahkeme kararınca kripto paralar dijital malvarlığı olarak değerlendirilmiştir.[8]
Kripto paralar hakkında 1 Mayıs 2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan “Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanı Önlenmesine Dair Yönetmelik” kapsamında “Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesi, söz konusu suçlarla mücadelede etkinliğin sağlanabilmesi ve mali sistemin suçlular tarafından kullanılmasının engellenebilmesi için, ilgili mevzuatta “yükümlüler” belirlenmiş ve yükümlülere yönelik bir takım yükümlülükler getirilmiştir.
Yükümlü olarak tanımlanan finansal ve finansal olmayan kuruluşlar ile bazı iş ve meslek gruplarının, faaliyet alanları ve verdikleri hizmetlerden dolayı suçlular tarafından aracı olarak kullanılabilme ihtimali bulunmaktadır. Diğer bir deyişle, yükümlüler tarafından yapılan işlemler ve verilen hizmetler suçlular tarafından suç işlemek amacıyla kullanılabilmektedir.
Bu durumun önlenebilmesi, yükümlülerin aklama ve terörizmin finansmanı suçu ve bu suçlarla mücadele konusunda bilinçlendirilmeleri ve farkındalıklarının artırılması amacıyla “önleyici” bir fonksiyon üstlenmeleri sağlanmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla, yükümlüler suçla mücadelede Mali Suçları Araştırma Kurulunun en önemli paydaşı konumundadır.
Yükümlüler, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 2/1-d maddesi ile Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmeliğin (Tedbirler Yönetmeliği) 4/1 inci maddesinde belirlenmiştir. Tedbirler Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına 01 Mayıs 2021 tarihli ve 31471 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik değişikliği ile eklenen (ü) bendine göre, “kripto varlık hizmet sağlayıcılar” anılan tarih itibariyle yükümlüler arasına alınmıştır.”[9]
Yönetmelikte detaylı şekilde açıklandığı üzere kripto varlık hizmet sağlayıcıların ; müşterinin tanınması, şüpheli işlem bildirimi, bilgi ve belge verme, devamlı bilgi verme, muhafaza ve ibraz yükümlüğü bulunmaktadır. Bu yükümlülükler ihlal edildiği taktirde uygulanacak yaptırım da yine Yönetmelikte idari para cezası veyahut hapis cezası şeklinde öngörülmüştür.
TCMB’nın güncel açıklamasından önce 12 Mart 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan “Ekonomi Reformları” Paketinde açıklandığı üzere; Finansal sektörün güçlenmesi amacıyla tasarlanan yeniliklerden biri olarak Merkez Bankasının dijital paranın ekonomik, teknolojik ve hukuki altyapısının oluşturulacağı açıklanmıştı.[10]
Sonuç
Özetle, TCMB dijital para hususunda günümüzü yakalamak için ihtiyaca yönelik hızla yol alırken bu süreçte açıklamada bahsi geçen kurumlarla denemelere başlayacak olup tecrübelere göre dijital para kullanım ağını yaygınlaştırabilecektir; ancak kripto para özelinde halen bir bilinmezlik hüküm sürmektedir. İlerleyen zamanlarda nasıl bir yol izleneceği hususunda bir belirsizlik mevcut olup kripto paralar hakkında Türk Hukukunda bir düzenlemeye ihtiyaç olduğu aşikardır.
Yazar:
Av. Nevin İrem GÜRBÜZER
KAYNAKÇA
[1] “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), mevcut ödemeler altyapısını tamamlayıcı nitelikte dijital Türk lirasının tedavülünün potansiyel katkılarını araştırmayı sürdürmektedir. Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Araştırma Geliştirme (AR-GE) projesi kapsamında kavram ispat çalışmasının tamamlanması ile başlayan süreç, teknoloji paydaşlarının katılımı ile bir sonraki aşamaya taşınmaktadır. Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Ar-Ge projesinin, teknolojik araştırma, geliştirme ve test süreçleri teknoloji paydaşlarının katılımı ile yakın işbirliği içerisinde gerçekleştirilecektir. Bu doğrultuda Merkez Bankası ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM ile ikili mutabakat zabıtları imzalamış ve “Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu” oluşturmuştur. (https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/son-dakika-merkez-bankasindan-dijital-para-adimi-41895532) (Erişim Tarihi :23.9.2021)
Projeye ilişkin stratejik ve kritik teknolojilerin ön uygulama testlerinin yapılacağı birinci faz bulguları ışığında, platformun yeni katılımlarla genişletilmesi planlanmaktadır. Birinci faz pilot uygulama çalışmaları kapsamında TCMB nezdinde prototip “Dijital Türk Lirası Ağı” tesis edilerek teknoloji paydaşları ile dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testleri gerçekleştirilecektir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda daha yaygın ve geniş katılımlı pilot testlerin gerçekleştirileceği ileri aşama fazlara geçilecektir.”
[2] BİLGİLİ FATİH, CENGİL FATİH : Blockchain ve Kripto Para Hukuku, 1. Bası; Bursa, Dora Yayıncılık, s.26
[3] https://www.garantibbva.com.tr/tr/blog/dijital-para-kripto-para-arasindaki-farklar.page (Erişim Tarihi:23.9.2021)
[4] https://www.garantibbva.com.tr/tr/blog/dijital-para-kripto-para-arasindaki-farklar.page (Erişim Tarihi:23.9.2021)
[5] https://www.garantibbva.com.tr/tr/blog/dijital-para-kripto-para-arasindaki-farklar.page (Erişim Tarihi:23.9.2021)
[6]https://www.garantibbva.com.tr/tr/blog/dijital-para-kripto-para-arasindaki-farklar.page
[7] GÜRBÜZER GÖRMEZ NEVİN İREM : “Yargıtay Kararları Işığında Faturanın İspat Gücü” , 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, s. 252
[8] GÜRBÜZER GÖRMEZ NEVİN İREM : “Yargıtay Kararları Işığında Faturanın İspat Gücü” , 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, s. 257
[9] https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2021/05/Kripto-Varlik-Hizmet-Saglayicilar-Rehberi.pdf , s.6(Erişim Tarihi : 29.09.2021)
[10] GÜRBÜZER GÖRMEZ NEVİN İREM : “Yargıtay Kararları Işığında Faturanın İspat Gücü” , 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, s. 254
Hukuk ve Bilişim Dergisi ve Blog kısmımızda,
Bilişim Suçları
Blockchain ve Dijital Paralar
Yapay Zekâ ve Robot Hukuku
Elektronik Ticaret Hukuku
İnternet Hukuku
Kişisel Verilerin Korunması Hukuku
Start-Up Hukuku
E-Spor Hukuku
Fikri Mülkiyet Hukuku ve benzer teknoloji hukuku alanlarında yazılar okuyucularımıza sunulmaktadır.