Makalemizde E-İntihar konusunu inceleyeceğiz.
İntihardan Para Kazanmak ve Bir Hukuk Açmazı
UYARI: Okumak üzere olduğunuz yazı intihar ve intihar düşüncesine dair kısımlar içermektedir. Şayet konuyla ilgili hassasiyetiniz varsa veya bu tarz içerikler olumsuz duygular tetikliyorsa bu metni okumayı bırakmalısınız. İntihar meyliniz veya tekrar eden intihar düşünceleriniz varsa bir profesyonelden yardım alınız veya güvendiğiniz insanlarla düşüncelerinizi paylaşınız.
E-İntihar
Fransız yazar Jean Teuke’in 2006 basım tarihli ve aynı adla bir animasyon filme uyarlanan kara-komedi novellası İntihar Dükkanı herkesin depresif ve umutsuz olduğu bir yakın gelecekte intihar malzemeleri satan ve müşterilerine doğru metodu seçmeleri konusunda rehberlik eden Tuvache ailesinin hikayesini anlatır. Hem işleri hem de muhatap oldukları gerçeklik gereği mutluluk Tuvache ailesine yabancıdır ve en küçük oğullarının mutlu olmasını utanç verici bir anomali olarak görürler.
Kısa süre önce The New York Times’da yayınlanan ve gazeteciler Mehan Twohey ile Gabriel Dance’in imzasını taşıyan “When the Despairing Log On and on Lean Ways to Die” başlıklı derinlikli haber ve araştırma, insanların olumlu olana yabancılaştığı bir başka zaman dilimine, bizim umutsuz şimdimize dair çarpıcı bir manzara sunuyor.
Twohey ve Dance Amerika’da alenen intiharın teşvik edildiği ve ziyaretçilere yol gösterilen intihar forumlarını incelemiş ve bunların en bilineni üzerine geniş çağlı bir araştırma yapmış. Twohey ve Dance sadece bir siteden etkilenerek intihar eden kırk beş kişi tespit etmiş. Bununla birlikte gazeteciler, NYT’nin ünlü podcast’i The Daily’ye verdikleri röportajda araştırmaları sonucu asıl sayının birkaç yüzü aşkın olduğu sonucuna vardıklarını söylüyor. Peki bu siteler nasıl hala çalışır durumda olabilir?
Her Şeyin Evi: İnternet
Bugün internet, her şeyin konuşulduğu ve her konuya ilgi duyan türlü çeşitli insanın bir araya geldiği bir uğrak yeri. Düğme koleksiyoncularından savaş mağdurlarına, ateşli silah meraklılarından kaneviçe heveslilerine herkes burada kendine tastamam uyacağı bir yer bulabilir. Özellikle son dönemde artan radikal siyasi e-sosyalleşme ve IŞİD gibi terör örgütlerinin ideolojilerini yaymak ve destek kazanmak için internet ve sosyal medyayı aktif kullanması bizi bu imkanları daha negatif bir ışık altında görmeye teşvik ediyor.
Twohey ve Dance’in araştırmasına göre, bu siteler 2018 yılında popüler forum sitesi Reddit intihara dair bir başlığı kapattıktan sonra pıtırak gibi türemeye başlamış. Bir ölüm rehberi ve kuşkulaır için yatıştırıcı arayan insanların akın ettiği bu forumlar, herhangi bir bilgi paylaşım platformu gibi işliyor. Ziyaretçiler birbirleri ile metotlar, ölürken dinlenecek şarkı listeleri ve hatta intiharlarına ait görüntüler paylaşıyor.
Diğer forumlarda olan aktiviteye göre üye hiyerarşisi burada da var. Yani şayet sanal bir forumdaki sanal statüyü, üstelik bir ölüm gurusu olmayı arzu edilir buluyorsanız sitede sizi teşvik edecek beğenme, paylaşma, alkışlama gibi fonksiyonlar var.
Gazeteciler, insanları acil yardım hatlarına yönlendiren, umut veren içeriklerin çok az olduğunu ve en çok beğenilen içeriklerin metot ve teşvik paylaşımları olduğunu söylüyor. Twphey ve Dance siteyi yöneten iki kişinin isimleri neden uzun araştırmalar sonucu ulaşmış. Lamarcus Small ve Dİego Galante bu sitenin yanı sıra, radikal ve psikolojik anlamda problemli kabul edilecek başka fikirleri besleyen internet siteleri de yönetiyor. Bu noktada kimlikleri bilindiği halde nasıl sorumlu tutulamazlar sorusu ortaya çıkıyor.
Mantık, Sağduyu ve Hukuk
Meseleyi özetlemek istersek, gri alanlar ifadesi uygun olacaktır. Gündelik mantık ve vicdan bu site ve benzerlerinin bir an önce ortadan kaldırılması gerektiğini buyuruyor. Bununla birlikte hukuk ve sanal normlar böyle bir aksiyon almayı oldukça zorlaştırıyor.
İfade özgürlüğünün sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği, neyin özgür ifade neyin nefret suçu ya da tehdit, hakaret, suça teşvik gibi sınıflandırmalara dahil olduğu on yıllardır hem hukuk çevrelerinde hem de toplum tarafından tartışılıyor. İntihar düşüncesini kamusal alanda dile getirmek tek başına suç teşkil eden bir durum değil.
Small ve Galante’ye gelince, onların bu durum için hukuken sorumlu tutulmaları zor ama imkansız değil. 2018’de Reddit’teki intihar başlığına dair sorumluluğun site kurucu ve yöneticilerinin omzuna yüklenmemesi ender de olsa gösterdikleri sağduyu nedeni ile. Hukukun çıkmaza girdiği noktalarda moderasyon ve içerik takibi internet girişimcilerinin gösterebileceği iyi niyet örneklerinden biri.
Bu yüzden Small ve Galante üzerinden para kazandıkları, ticari bir ürün haline gelmiş sitelerinde intihar kokteyli tariflerine izin verdikleri için en azından “gross negligence” (ağır ihmal) ile yargılanabilir.
Bu konuyla ilgili değerlendirilebilecek başka bir yasal yaklaşım da, oldukça temel bir prensip olan ama tam da bu yüzden pratik uygulamada zayıf kalabilen “mens rea” (Lat. “suçlu zihin”, niyet, zihin yapısı, halet-i ruhiye) konsepti. bu argümandan yola çıkacak hukukçular, amaçlarını intihar kelimesini sitenin ismine koyacak kadar aleni biçimde ortaya koyan Small ve Galante’nin bilinçli teşvikte bulunduklarını söyleyebilir. Bununla birlikte bu argüman, iki tarafı keskin bir hançer gibi ve aynı mantıkla ikiliyi aklamak için de kullanılabilir.
Çünkü, bu siteyi bulan insanların bu tarz içeriklere dair aktif bir arayış içerisinde bulundukları ve niyetlerinin böyle bir içeriğe ulaşmak olduğunu söyleyebilir. Nasıl ki, Amerika’da son dönemde artan okul katliamları ve terörist eylemlerden, silahı satarak kar elde eden satıcı sorumlu tutulamıyorsa, Small ve Gallante’yi de intihar fikrini sattıkları ve gelir elde ettikleri için suçlamak mümkün olmayabilir. Üstelik, sitede Serge ve Marquis takma isimleir ile aktif olan Gallante ve Small’ın açıktan teşvik edici paylaşımlarda bulunmadıkları belirtiliyor.
Tüm bunların ötesinde, intihar çok trajik bir olgu ama suç değil. Dolayısıyla bu iki adamı suça teşvik gibi yerleşik bir olgu üzerinden yargılamak mümkün değil. buradaki teşvik, daha ziyade insan hayatının hukukça tanınmışlığını ihlale teşvik olarak konumlandırılabilir ancak. Bu da, hem söz konusu konseptin hukukta norm haline gelmemiş olması hem de insanın hayatına dair büyük ölçüde tasarruf sahibi olmasından dolayı üretmesi oldukça zor bir argüman.
İnterneti Dünyaya Getiren Dünya: İnternet Hukuku makalemize buradan ulaşabilirsiniz.