Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi
1. Genel Çerçeve
Öncelikle belirtmek gerekir ki; tanıma ve tenfiz birbirlerinden ayrı tanımdırlar. Tanıma, yabancı ülkede mahkeme tarafından verilen hükmün karara bağlanmış olması olarak tanımlanmaktadır. Tenfiz ise, yabancı mahkeme tarafından verilmiş olan kararların icra edilebilmesi için Türk mahkemeleri tarafından onanması anlamına gelmektedir. (yabancı hakem kararlarının tenfizi)
Hakem kararlarının Türkiye’de icra edilebilmesi için, bu kararın tenfiz edilmesi gereklidir. Yabancı hakem kararlarının Türkiye’de tenfizine ilişkin kurallar MÖHUK’ta ve New York sözleşmesinde düzenlenmiş olmakla New York sözleşmesinde yabancı hakem kararlarının tenfizi usûlüne ilişkin hükümler bulunmamaktadır.
Bunun yanında MÖHUK uygulama açısından önceliği milletlerarası anlaşmalara vermiştir. Aksine bir düzenleme bulunmadığı hallerde yabancı hakem kararlarının tenfizinde söz konusu anlaşma hükümlerine bağlı kalınacaktır.
2. MÖHUK Bakımından
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku uyarınca; yabancı hakem kararlarının Türkiye’de tenfiz edilmesi için ilgili kanunun 54. maddesinde belirtilen tüm şartları taşıması gerekmektedir. Bu kanuna ek olarak uluslararası sözleşmeler ile de tenfiz kolaylaştırılmıştır. Ayrıca hakem kararlarının yabancı hakem kararı sayılacağı hususunda MÖHUK’ta hüküm bulunmamaktadır. Hakem kararının yabancı hakem kararı olup olmadığı konusunda tarafların hangi ülkenin vatandaşı oldukları, kararın verildiği ülke gibi kriterlere yer verilmiştir. Yine MÖHUK 60/2 maddesine göre yabancı hakem kararlarının tenfizi için görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Dava basit yargılama usûlüyle incelenerek karara bağlanmaktadır.
3. New York Sözleşmesi Bakımından
1958 tarihli New York Sözleşmesi 154 ülkenin katılımıyla uluslararası alanda sıklıkla karşımıza çıkmakta ve hakem kararlarının tenfizi aşamasında, milletlerarası alanda en önemli düzenleme olarak anılmaktadır. New York Sözleşmesinin en temel amacı taraf devletlere tanıma ve tenfiz aşamasında kolaylık sağlamaktır. Bu sözleşme uyarınca, hakem kararlarının verildiği ülke hukukuna göre hangi niteliğe haiz olduğu belirlendikten sonra, söz konusu hakem kararlarının gerekli şartları yerine getirip getirmediği göz önüne alınıp, tenfiz için Türk mahkemelerinde dava açılması gerekmektedir. Birtakım tanıma ve tenfiz şartları bulunmaktadır.
Taraflar arasında geçerli bir tahkim anlaşması bulunmalıdır,
Karar, hakemlerin yetkileri çerçevesinde verilmiş olmalıdır,
Tahkim yerinin hukuka aykırı olmaması gerekmektedir,
Tenfizi istenen kararın, bağlayıcı, iptal edilmemiş ve icrası ertelenmemiş olması gerekmektedir,
Tenfizi istenen devlet hukukuna göre elverişli olmalıdır.
Bu bakımdan değerlendirildiğinde, New York Sözleşmesinin kapsamına giren hakem kararlarının Türkiye’de tenfizi aşamasında, tenfiz şartları New York Sözleşmesi baz alınarak değerlendirilecek fakat kanun hükümleri de göz ardı edilmeyecektir.
SONUÇ
Yabancı hakem kararlarının tenfizi aşamasında yabancılık unsurunun tespiti önem taşımaktadır. Bu konuda New York Sözleşmesi yabancılık unsuru dikkate alınarak hazırlanmıştır. MÖHUK ve New York Sözleşmesi yabancı hakem kararlarının tenfizi konusunda paralel düzenlemeler yapmakla birlikte ayrı düştükleri farklı düzenlemeleri de bulunmaktadır. Yabancı hakem kararının tenfizinde Sözleşme irdelenmeli fakat kanun hükümleri de yok sayılmamalıdır. Tanıma ve tenfiz aşamasında kriterlere dikkat edilmelidir.
Tahkim Hukuku alanındaki diğer yazılarımızı bağlantıda bulabilirsiniz.
Ayrıca Yazarın “Aile Hukukunda Tahkim” isimli yazısı da bağlantıdadır.
KAYNAKÇA
AKINCI, ZİYA; Milletlerarası Tahkim, Vedat Kitapçılık, 2021.
EKŞİ, NURAY; Yargıtay Kararları Işığında ICC Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi, Ankara Barosu Dergisi, Sy. 1. s. 54-74.
NOMER, ENGİN/EKŞİ, NURAY/GELGEL-ÖZTEKİN, GÜNSELİ; Milletlerarası Tahkim Hukuku, Beta Yayınları, 2021.
MÖHUK: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5718.pdf
NEW YORK SÖZLEŞMESİ:
https://tahkim.barobirlik.org.tr/dokuman/newyorksozlesmesi.pdf
……