Dijital Platform Çalışanlarının Hukuki Statüsü

Okuma Süresi: 2 Dakika

Dijital Platform Çalışanlarının Hukuki Statüsü

Giriş

İnternetin hayatımıza girmesiyle birlikte iş ilişkileri de çeşitli değişim ve dönüşümlere uğramıştır. Bu iş ilişkilerine uzaktan çalışma, dijital platform çalışanları gibi çeşitli örnekler gösterilebilir. Özellikle pandemi dönemiyle birlikte dijital platformların kullanıcı sayıları tavan yaparak birçok hukuki sorunu gün yüzüne çıkarmıştır.

Bu çalışma kapsamında dijital platform çalışanların hukuki statüsüne değinilecektir.

Dijital Platform Kavramı

Günümüzde endüstrinin neredeyse her alanında kendine yer bulan dijital platformlar, yönetim bilişim sistemleri literatüründe kendine yeni yeni yer bulmaya başladığını söylemek yanlış olmayacaktır. Dijital platformlar kendine özgü yapıları, farklı pazarlarda hizmet vermeleri ve teknolojik farklılıkları nedeniyle tek bir tanımda uzlaşmak konusunda literatürdeki yazarları zorlamaktadır (Reuver-Sorensen-Basole 2017: 1) . Fransa Ulusal Dijital Konseyi dijital platformları, son kullanıcı için içerikleri düzenleyip önceliklendiren mallara, hizmetlere ve bilgilere ulaşımı sağlayan aracılar olarak tanımlamıştır (Sidorenko 2022: 81). Ancak literatürde çeşitli tanımı olmasının yanında Türk Dil Kurumunun bu alanda bir tanımı mevcut değildir.

Dijital Platformlarda Çalışma İlişkileri

Dijital platformların giderek popülerleşmesiyle birlikte platform tabanlı çalışma ilişkileri de doğmuştur. Bu platformlar aracığıyla bir iş yaptırmak isteyen biriyle bir iş yapmak isteyen birisi buluşarak hem ulusal hem uluslararası düzeyde çeşitli çalışma ilişkileri doğmaktadır (Correa 2018: 641-642). Bu çalışma ilişkileri temelde iş ilişkilerine benzese de iş ilişkisinin en temel unsuru olan bağımlılık unsuru bakımından tartışmalı bir noktadır. Örnek olarak Bionluk platformu üzerinden logodan çeviriye kadar birçok işi yaptırmak mümkündür. Bionluk ve benzeri platformlarda geniş bir çalışan havuzundan puanına, niteliğine, iade sayısına, teslimat sürelerine kadar birçok parametreye göre seçim şansı tanınmaktadır.

İş Hukuku Bakımından Dijital Platform Çalışanları

Öncelikle belirtilmesi gereken nokta bu çalışma ilişkisinin Türk hukuku bakımından hukuki zemini olmamasıdır. Kıyas yoluyla diğer çalışma ilişkilerinin hükümlerini uygulamak mümkün olmakla beraber yabancı hukuklardaki gibi doğrudan bir düzenleme mevcut değildir. Ayrıca TBK’da düzenlenen vekalet ve eser sözleşmelerinde çoğu durumda bu çalışma ilişkileri için uygulanması gündeme gelebilir. Diğer yandan İş kanuna tabi bir iş ilişkisinden söz edebilmek için gereken bağımlılık unsuru bu çalışma ilişkilerinde çoğu durumda mevcut olmamakla beraber rakip platformlarda çalışmanın yasaklanması, müşterilerle olan doğrudan ilişki kurulması ve ücretin platform tarafından belirlenmesi gibi unsurları birlikte değerlendirildiğinde bu çalışma ilişkilerinde zayıf da olsa bağımlılık unsurunun varlığından söz edilebilir (Baycık-Civan-Tolu-Bosna 2021: 760-762; Tolu Yılmaz 2023: 535-538).

Sonuç

Sonuç olarak platform çalışanlarını İş kanunun tabi bir çalışan olarak kabul etmek kanaatimce mümkün değildir. Eser sözleşmesine tabi kılmak bu durumda daha maksada ve hayatın olağan akışına uygun olacaktır. Bu durumda platformla sözleşme yapan “çalışanlara” koyulan rekabet yasağı benzeri İş kanuna tabi çalışma ilişkilerine tabi hükümlerin geçersiz olacağı yorumunu yapmak yerinde olacaktır. Bu durumda ilgili platform ancak aracı olarak değerlendirilebilir, işveren olarak değerlendirmek yerinde olmayacaktır.

Yazarın “Tüketici Hukuku Bakımından Deepfake Teknolojisi ve Reklamlar” yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.

Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayı’sını okumak için bağlantıya tıklayınız.

Kaynakça

BAYCIK, Gaye-CIVAN, Orhan Ersun-TOLU YILMAZ, Hazal-BOSNA, Berrin (2021) Platform Çalışanlarını Yasal Güvenceye Kavuşturmak: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1(1) 713-802;

CORREA, Ana Maria (2018). Regulatory Risks Faced by the Transportation Sharing Economy: Workforces at Stake, European Journal of Risk Regulation 9(4) 641-654;

REUVAR, Mark de-SORENSEN, Carsten-BASOLE, Rahul C (2017) The Digital Platfom: A Research Agenda, Journal of Information Technology 33(2) 1-21;

SIDORENKO, Elina L (2022) Definition of “Digital Platforms”, The Platform Economy Designing a Supranational Legal Framework Ed. Maxim I. Inozemtsev, Elina L. Sidorenko, Zarina I. Khisamova 77-93;

TOLU YILMAZ, Hazal (2023) Dijital Platform Çalışanlarının Hukuki Statüsü: İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından, On İki Levha Yayıncılık: İstanbul.