Yapay Zeka ve Adalet – Yapay Zeka Adil Olabilir Mi?
Adalet sistemi, tarihin her döneminde insanlar arasındaki önemini korumuştur. İnsanlar kendilerini adaletin tarafsızlığına teslim ederken güven duymuşlardır. Peki insanlar, bu sistemde bilgisayarlar olsa ve kararları bu bilgisayarlar verse aynı güveni duyabilir mi? Aslında adalet alanında henüz böyle bir durula karşılaşmasak ta başka birçok alanda bilgisayarların verdiği kararlara güven duyabiliyoruz. Örneğin çeşitli mesleklerden memur atamalarında çok kez bilgisayarların kullanıldığını gözlemleyebiliyoruz. Bazen belli bir alanda ihtiyaçtan fazla başvuru olduğunda bilgisayarlar tarafından kura çekimleri yapılıyor ve insanlar bu işlemlere güven duyabiliyor. Yani yapay zeka, bazı durumlarda karar verebilmekte, fakat yapay zeka hakim kadar güvenilir karar verebilir mi? Yoksa sadece yapay zeka hakimleri veya avukatları destekleyici şekilde mi kullanılmalı?
Yapay Zeka ve Dijital Mahkemeler
Kendi vesikalık fotoğrafımızı kendimizin çekebileceği ve ücretini ödeyip fotoğraflarımızı alıp çıkabileceğimiz kabinler olacağını bugünden 20 yıl önce söyleseler sanırım kimse inanmazdı. Ama artık alışveriş yaptığımız büyük marketlerde akıllı market arabalarının hizmete girmesine neredeyse aylar kaldı. Peki böyle bir çağda hukuk alanında bazı durumlarda ufak otomasyonlarla başlayan ve yapay zekanın yönettiği mahkemelere giden bir yola çıksak nasıl olur? İsmini beğenmeyen ve bu ismi toplum içerisinde kullanmaktan rahatsız olan bir vatandaş evinden dijital mahkemeye başvurarak, halihazırda gerekli belgelerini de e-devlet üzerinden aldığı ve dijital olarak imzalattığı evrak üzerinden bu dijital mahkemeye sunsa ve sonrasında benzer davaları hızlıca tarayan dijital mahkeme kararını verip bu vatandaşın ismini değiştirip ilgili tüm kamu kurumlarına yayınlasa nasıl olurdu? Bence mükemmel olur. Zaman, yerine konulması, satın alınması geri döndürülmesi mümkün olmayan çok değerli bir varlıktır. Davaların çözümlenme süresi kısaldıkça sağladıkları fayda artmaktadır. Bunların yanında dava ekonomisi açısından da çok büyük fayda sağlanmış olur. Çin Hükümeti bu tür mahkemeler oluşturma yolunda oldukça büyük adımlar atmış bulunuyor. Özellikle ticaretin önemli merkezlerinden Hangzhou şehrinde dijital mahkemeler kurma çabaları olduğu yine ülkenin haber kaynaklarında bildiriliyor. (1) Özellikle çevrim içi dediğimiz ve genellikle e-ticaret yapan şirketlerin yine bu alanlarda karşılaştıkları hukuki anlaşmazlıkları çözen bu dijital mahkemelerin bölgedeki mahkemelerin dava yükünü azalttığı belirtiliyor.
Bilgisayarlar ( Yapay Zeka ) Adil Olabilir mi?
Bilgisayarların en büyük özellikleri güçlü işlemcileri sayesinde zaman alacak işlemleri hızlıca yapabilmeleridir. Genelde bu tür işlemler basit tek adımlı işlemlerdir. Bir şifreyi bulmak için bütün olasılıkları denemek gibi işlemleri örnek gösterebiliriz. Veri tasniflemede, verilerin analizinde ve bu verilerden oluşturulacak farklı veri sınıfları oluşturmada da zaman kazandırmaktadırlar. Belli bir hukuki uyuşmazlık alanında son 20 yıllık bir zaman aralığında görülmüş olan tüm davaların süreç ve sonuçlarından bir veri kümesi oluştursak ve bu veri kümesi ile yapay zekayı eğitsek, bu yapay zeka karşısına çıkan aynı alandaki davada nasıl bir karar verebilir? Bilgisayarların çalışma mantığına göre veri kümesinin ortalamasına göre bir karar çıkması muhtemeldir.
İşte bu alandan sonra yapay zekanın derin öğrenme dediğimiz biraz daha insan zekasına yaklaştığı bölüme geliyoruz. Makine öğrenmesinden sonraki aşama artık derin öğrenme aşamasıdır. Bu aşamada yapay zeka eğitildiği alanda genel kabul gören doğruya daha yakın sonuçlara ulaşabilmektedir. ( Bkz: Yapay Zeka Ne Kadar Özgür? )Eğer biz ortaya koyduğumuz yapay zeka modelinde uygun veri kümesi ile derin öğrenme aşamasını da uygulamaya geçirebilirsek artık bu hukuki uyuşmazlık alanında yüksek mahkeme sonuçlarını da kapsayan bir yapay zeka uygulamasına ulaşmış oluruz. Burada geldiğimiz nokta; yapay zeka uygulamasını ne kadar çok eğitir ve güncelliğini sağlarsak bu uygulama da o kadar adil olur.
Yapay zekanın özgürlüğü ve makine öğrenmesinin özellikleri hakkındaki bilgileri içeren yazımız da bu
SONUÇ
Dünyadaki adalet sistemlerinde kullanılan yapay zeka uygulamalarının gerçekleştirilme süreçlerini iyi analiz ederek en azından çok karmaşık olmayan basit hukuki uyuşmazlıklarda yapay zeka uygulamalarını insanlar tarafından verilecek kararlara destek olacak şekilde kullanma çalışmalarına başlamalıyız. Henüz hukuk sisteminin hiçbir aşamasında kullanılmayan yapay zekanın ilk olarak karar destek sistemlerinde kullanılması daha gerçekçi bir yaklaşım olacaktır.
KAYNAKÇA
(1) Xinhua News, The First Internet Court in China is Launched in Hangzhou City, Xinhua News Agency (Aug. 18, 2017), http://www.xinhuanet.com//2017-08/18/c_1121506307.htm.
Bilgisayar Yüksek Mühendisi olarak uzun yıllar Siber Güvenlik ve Bilgi Güvenliği alanlarında çalışmıştır. Hukuk eğitimini Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde tamamlamıştır. Bilişim ve Hukuk gibi iki farklı disiplini birleştirerek Bilişim Hukuku alanında çalışmalarını sürdürmektedir. Eskişehir Barosu nezdinde avukatlık yapmaktadır.