Siber Korsanlığı Yasallaştıran Kanun
Özet
Bu çalışma, Belarus’un fikri mülkiyet hukukunda “dost olmayan ülkeler” kavramı ve siber korsanlığın yasallaştırılması üzerine yoğunlaşmaktadır. 2023’te kabul edilen ve Batı’ya yönelik alınan hukuki önlemlerden biri olan bu yasanın ayrıntıları ve etkileri incelenmektedir.
1. Fikri Haklar ve Siber Korsanlık
Fikri Haklar:
Fikri haklar, kişilerin ortaya koyduğu yaratıcı eserler üzerindeki mülkiyet haklarını ifade eder. Türkiye’de bu haklar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile düzenlenmektedir. Kanuna göre eserler, bilim ve edebiyat, müzik, güzel sanatlar ve sinema olarak sınıflandırılır. Bir eserin korunması için, eserin sahibinin özgünlüğünü taşıması ve başkaları tarafından algılanabilir hale gelmesi gerekmektedir.
Mali Haklar:
Mali haklar, eser sahibine eserinden ekonomik fayda elde etme imkânı tanır. Bu haklar arasında eseri işleme, kopyalama, dağıtma, sergileme ve kamuya iletme yetkisi bulunur. Eser sahibinin izni olmaksızın eserin kullanımı, FSEK kapsamında telif hakkı ihlali olarak kabul edilir.
Manevi Haklar:
Manevi haklar, eser sahibinin eseri üzerindeki manevi değerleri koruma altına alır ve devredilemezdir. Bu haklar arasında eseri kamuya sunma, eser üzerinde değişiklik yapılmasını engelleme ve eserin aslına ulaşma hakları yer alır.
Siber Korsanlık:
Siber korsanlık, dijital ortamda yapılan telif hakkı ihlallerini ifade eder. Bu kavram, dijital içeriklerin izinsiz kopyalanması, dağıtılması ve kullanılmasını kapsar. Siber korsanlık, ayrıca bilgisayar veri ve sistemlerine izinsiz giriş yapma eylemini de içerir. Bu durum, Yargıtay kararlarında da siber korsanlık olarak adlandırılmıştır.
2. Belarus Fikri Mülkiyet Hukuku
Sovyetler Birliği Dönemi
Belarus’un fikri mülkiyet hukuku, Sovyetler Birliği döneminden kalan bir miras üzerine inşa edilmiştir. 1917’deki Ekim Devrimi’nden sonra özel mülkiyet hakları reddedilmiş ve tüm eserler kamu malı kabul edilmiştir. Ancak, Sovyetler Birliği’nin uluslararası sözleşmelere taraf olmasıyla fikri mülkiyetle ilgili düzenlemeler aşamalı olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Belarus Fikri Mülkiyet Hukuku
Belarus, bağımsızlığını kazandıktan sonra, 1996’da Telif Hakları ve Bağlantılı Haklar Kanunu’nu kabul etmiştir. Bu kanun, bu alandaki temel kanundur. Belarus ayrıca Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü tarafından hazırlanan pek çok uluslararası anlaşmaya taraf olmuştur. Aynı zamanda, Bağımsız Devletler Topluluğu bünyesindeki fikri mülkiyet anlaşmalarına da imza atmıştır.
Benzer Rus Hukuku Düzenlemesi
Belarus ve Rusya, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra benzer hukuki politikalar izlemeye devam etmiştir. Her iki ülke de 1999’da Birlik Devleti Sözleşmesi’ni imzalayarak ortak bir entegrasyon sürecine girmiştir. Rusya’nın 2018’de “dost olmayan ülkeler” kavramını hukuki düzenlemelere dahil etmesi, Belarus’un 2023’te çıkardığı siber korsanlığı yasallaştıran düzenlemeye adeta zemin hazırlamıştır.
3. Siber Korsanlığı Yasallaştıran Düzenleme
Düzenlemenin İçeriği:
2023 yılında Belarus, “dost olmayan ülkelerin” telif haklarına sahip eserlerinin izinsiz kullanımını hukuki olarak meşrulaştıran bir düzenleme kabul etmiştir. Bu yasa, Belarus vatandaşlarının, bu ülkelerin eserlerini telif hakkı ihlali sayılmaksızın kullanmalarına olanak tanımaktadır. Bu düzenlemenin amacı, Batılı ülkelerin Belarus’a uyguladığı yaptırımlara karşılık vermek ve ülke içinde oluşan ürün kıtlığını hafifletmektir.
Hukuki ve Uluslararası Sonuçlar:
Bu düzenleme, Belarus’un taraf olduğu uluslararası anlaşmalara ve fikri mülkiyet hukuku ilkelerine aykırı olsa da Belarus Anayasası’na göre yasal bir zemin kazanabilir. Ancak, uluslararası hukuk bağlamında ciddi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu düzenleme, Belarus’un Batılı ülkelerle olan ilişkilerini daha da zorlaştırabilecek niteliktedir. Buna karşın, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleriyle olan ticari ilişkilerini güçlendirme potansiyeli taşımaktadır. Belarus’un bu düzenlemeyi, ülke içindeki ekonomik ve ticari durumu dengelemek amacıyla yaptığı, ancak uluslararası hukuktaki konumunu zayıflatabileceği belirtilmektedir.
Sonuç
Bu çalışma, Belarus’un Batılı devletlere yönelik aldığı hukuki önlemlerden biri olan siber korsanlığı yasallaştıran düzenlemeyi detaylı bir şekilde incelemektedir. Belarus’un, Batı ile ilişkilerinde daha fazla sorunlarla karşılaşabileceği, ancak BDT ülkeleriyle ilişkilerini güçlendirme yolunda adımlar atacağı öne sürülmektedir. Belarus’un, Batılı devletlerin telif haklarını ihlal etme pahasına, ülke içindeki ekonomik istikrarı sağlama amacında olduğu görülmektedir.
Kanan İbrahimli’nin 15. Sayı’mızdaki “Deepfake ve Adli Bilişim” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazarın tüm blog yazılarını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Maliye ve Hukuk bölümlerini çift anadal yapmak suretiyle İktisat Fakültesini birincilikle bitirdi. Yüksek lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Özel Hukuk Tezli Yüksek Lisans bölümünde “Deepfake (Derinkurgu) Teknolojisi İle Üretilen Ses ve Görüntülerin Kullanılmasından Doğan Sorumluluk” konulu tez ile tamamladı. İstanbul Üniversitesi Özel Hukuk Doktora programında öğrenimine devam etmektedir.
Başta kişisel verilerin korunması hukuku, fikri mülkiyet hukuku ve yatırım hukuku olmak üzere birçok alanda makale, bildiri ve kitap bölümü bulunmaktadır. Ayrıca bilişim hukuku ve siber zorbalık alanında birçok projede eğitmen olarak görev yapmıştır.